Blauwe maan

Blauwe maan is de naam voor de tweede volle maan in een kalendermaand. Natuurlijk ziet die maan er net zo uit als alle andere volle manen. Maar waar komt dat “blauw” dan vandaan?

De term blauwe maan komt van het Engelse blue moon en heeft verschillende betekenissen.

Taalkundig vinden we de term terug in de uitdrukking “op een blauwe maandag”. Ze geeft aan dat iets zeldzaam of ongewoon is. In Engelstalige liedjes staat de term blue moon symbool voor verdriet en eenzaamheid. Het oudst bekende gebruik gaat terug tot 1528, in het werk van Shakespeare:

If they say the mone is belewe,
We must believe that is true.

Hiermee gaf hij aan dat wat er was gezegd net zoveel waarde had als het idee dat de maan blauw zou zijn.

Het oud Engelse belewe betekent verraden. De uitspraak is het zelfde als het woord blue. Wellicht wordt er hier gerefereerd aan het feit dat de traditie van een volle maan per maand wordt "verraden".

Astronomisch gezien wordt er sporadisch een blauwe maan geobserveerd. Als er door vulkanen of bosbranden roet en stofdeeltjes in de atmosfeer bevinden en die van de juiste omvang zijn, kunnen ze het rode licht uit het spectrum blokkeren waardoor de maan er blauw uit ziet. De meest opvallende observatie was in 1883, tijdens de uitbarsting van de vulkaan Krakatoa. De maan was visueel blauw voor meer dan een jaar over de gehele wereld. Ook tijdens de uitbarsting van mount St Helens in 1980 zijn blauwe manen geobserveerd.

Weer terug naar de betekenis blauwe maan als tweede volle maan in een kalendermaand. Het grappige is dat deze interpretatie pas een paar decennia bestaat. Ze kwam onder de aandacht door een vraag in het spelletje Trival Pursuit (1986), Op de vraag hoe heet de tweede volle maan in een kalendermaand werd als antwoord blauwe maan gegeven. In een astronomisch radioprogramma refereerde men aan een oude uitgave van Sky en Telescoop uit 1943.

Daarin was een starquiz met de zelfde vraag en antwoord. Als bron werd een onbekende almanak gegeven. Die almanak was lange tijd onvindbaar.

Toen deze eindelijk gevonden werd bleek de juiste betekenis van blauwe maan verkeerd geïnterpreteerd te zijn. Volgens deze almanak is er sprake van een blauwe maan als er vier in plaats van drie volle manen in een seizoen vallen. Opmerkelijk is dat zo’n maan met blauw werd aangestipt.

De astronomische seizoenen worden berekend naar de stand van de zon, startend met midwinter, als de zon 0 graden steenbok bereikt. De derde volle maan in een seizoen met vier volle manen krijgt dan de naam blauwe maan.

De blauwe maan als tweede volle maan in een kalendermaand berust dus op een interpretatiefout van bijna 60 jaar geleden. Ondertussen is de nieuwe berekening van de blauwe maan zo populair geworden dat het moeilijk terug te draaien valt.

De tijd tussen twee volle manen bedraagt gemiddeld 29 en een ½ dag. In de maanden die 31 dagen hebben (jan, mrt, mei, juli, aug, okt en dec.) heb je dus de meeste kans op een blauwe maan. De blauwe maan komt eens in de 2,7 jaar voor. Omdat februari maar 28 dagen heeft kan het voor komen dat er in die maand geen volle maan valt. Alleen dan kunnen we kans hebben op het zeldzame verschijnsel dat er in januari èn maart een blauwe maan valt.

Verder is een blauwe maan ook gebonden aan de tijdzone. Als er bijvoorbeeld op 1 november vroeg in de ochtend een volle maan valt, is het in Amerika nog 31 oktober. Daar is dan sprake van een blauwe maan, maar bij ons niet.

In de hekserij wordt er meestal gebruik gemaakt van de kalendermaand methode. De blauwe maan wordt gezien als één met extra kracht binnen de spirituele wereld, bezielt met bloei en bereikbaarheid. Die kracht kan worden ingezet voor een speciaal persoonlijk doel. Een doel wat bijzonder is of iets wat je nog nooit hebt gedaan. Er wordt ook wel gesproken over de reïncarnatiefase.

Dat het tweemaal volle maan in een kalendermaand kan zijn, komt doordat onze kalender niet helemaal gelijk loopt met de maancyclus, die 29,53 dagen duurt. Oorspronkelijk duurden maanden ook zo lang, vandaar de naam. Maar later is men de omloop van de aarde rond de zon gaan beschouwen als een jaar. De omloop duurt 365 dagen en daarom zijn de maanden iets opgerekt naar 30 of 31 dagen. Zo ontstaat er eens in de zoveel tijd een maand waarin de maan twee keer vol is.

De eerstvolgende maand die een dubbele volle maan heeft is augustus 2012 en daarna juli 2015.