A
- Affirmatie
- is het bewust bekrachtigen van een positief idee door het regelmatig voor je zelf te herhalen
- Afhankelijkheid
- steun of hulp zoeken en zichzelf ondergeschikt en niet zelfstandig
beschouwen; zich genoodzaakt voelen meer op anderen te vertrouwen. Bij
wederzijdse afhankelijkheid zijn beide of meerdere partijen nodig zijn
voor optimaal functioneren.
- Agressie
- bewust of onbewust grensoverschrijdend gedrag waarmee iets of iemand schade wordt berokkenend om iets te bereiken
- Alert
- waakzaam, snel reagerend
- Allergie
- een sterk negatief gevoel bij het gedrag van een ander. Volgens de theorie van de kernkwadranten drijft de allergie iemand in zijn valkuil, maar je kunt er ook van leren
- Ambitie
- is vertonen van gedrag dat gericht is op ontwikkeling en bereiken
van succes; collectieve ambitie is de gezamenlijk inzet van een team of
organisatie om een doel te bereiken
- Archetypen
- oerbeelden die taal en cultuur overstijgen; de personificatie van
een karakter of een symbool. Archetypen worden veel gebruikt in
sprookjes.
- Assertief
- doelgericht opkomen voor jezelf, de eigen mening respecteren en dit
zelfbewust én tactvol -zonder de ander te kwetsen- duidelijk maken.
Assertief gedrag is een bewuste keus.
- Associëren
- een verbeeldings- en geheugentechniek: het verbinden van begrippen;
de samenhang en de verschillen zoeken tussen feiten, woorden en/of
objecten
- Authentiek
- echt; oorspronkelijk
- Autonomie
- zelfbeschikking; onafhankelijk van anderen en los van dingen die vanzelfsprekend zijn, bewuste keuzes maken
- Autoriteit
- iemand met gezag vanwege kennis of op basis van positie
B
- Babyboom
- na-oorlogse geboortegolf, sterke toename van de bevolking gedurende
een korte periode. In Nederland na de 2e Wereld Oorlog van 1945-1955, de
VS kent een babyboom na de Golfoorlog. In de 21e vormt de vergrijzing
van de babyboomers een groot probleem omdat dan veel mensen tegelijk uit
het arbeidsproces treden.
- Beelddenken
- is ruimtelijk denken en zintuiglijk ervaren; het is een associatieve
manier van denken en staat tegenover taaldenken. Beelddenkers hebben
een voorkeur voor het gebruik van de rechter hersenhelft.
- Belang
- waarde of voordeel; belangeloos is onbaatzuchtig
- Berne, Eric
- Grondlegger van de Transactionele Analyse. Hij heeft veel geschreven over psychologie, relaties en communicatie o.a. The structure and dynamiscs of organizations and groups; Games People Play; What do you say after you say hello?
- Betrokkenheid
- ergens in opgaan en het resultaat belangrijk vinden, te veel betrokkenheid kan leiden tot stress
- Bevlogenheid
- een positieve en motiverende werkgerelateerde gemoedstoestand
gericht op het bereiken van een doel (werk/studie, dagelijkse of taak),
kenmerkend zijn de vitaliteit en toewijding en een goed gevoel; geluksgevoel is voor 40% te beïnvloeden van binnenuit
- Bewust
- met opzet, bedoeld, weloverwogen
- Bewustzijn
- weten wat je ziet, hoort of voelt en dat kunnen vertellen
- Biografisch werk
- een veel toegepaste techniek bij loopbaancoaching en outplacement. Door het schrijven van de biografie of het levensverhaal,
kunnen patronen (de rode draad) zichtbaar worden in wat belangrijk was,
door de inzichten te verbinden met het hier en nu kunnen keuzes gemaakt
worden voor de toekomst.
- Bioritme
- het natuurlijke ritme van de ingebouwde biologische klok dat ons
fysiek en emotioneel reageren beïnvloedt. Het reageert bijvoorbeeld op het
wisselen van dag en nacht, zomer naar winter. Het kan ontregeld raken
door nachtdiensten, een jetlag, de omschakeling van winter naar
zomertijd, stress of structureel laat naar bed.
- Bore-out
- vervelingsziekte, ontstaat als mensen langdurig onderbelast zijn, als het werk niet (meer) boeit
- Brainstormen
- een manier om nieuwe ideeën te bedenken en de creativiteit te stimuleren; een associatietechniek
- Burn-out
- (of burnout) een verstoord evenwicht tussen werk en privé, dat zich
uit in lichamelijke en emotionele uitputting en een negatief oordeel
over eigen prestaties.
- Byron Katie
- ontwikkelde een methode van 4 kernvragen om energieverslindende gedachten te onderzoeken:
- Is het waar?
- Hoe reageer je?
- Kun je één stressvrije gedachte bedenken om dat te geloven?
- Hoe zou je situatie er uitzien zonder die gedachte?
C
- Cialdini, Robert
- hoogleraar psychologie en marketing, hij heeft 6 universele principes ontwikkeld over beïnvloeding en overtuigen
- Coachen
- doelgerichte begeleiding bij persoonlijke en professionele
ontwikkeling, vergroten van zelfbewustzijn en eigen regelmogelijkheden.
Onderzoeken wat je denkt, doet, drijft of tegenhoudt, verkregen
inzichten omzetten in actie tot groei. Kenmerk: gelijkwaardigheid,
vergroten zelfinzicht door reflectie en eigen verantwoordelijkheid van
gecoachte.
- Coaching on the job
- een intensieve vorm van begeleiding en mentoring op de werkplek
- Cognitief
- heeft betrekking op het denkproces
- Commitment
- een vrijwillige belofte waar je je aan verbindt om op enig moment
het afgesproken gedrag te laten zien, omdat je je emotioneel en moreel
betrokken voelt bij het afgesproken resultaat.
- Competentie
- op grond van vaardigheden en houding geschikt zijn voor een taak of functie
- Communicatie
- verbinding waarin uitwisseling is van gedachten en gevoelens
- Compliment
- waardering voor iemand uitspreken of tonen met een schouderklopje,
een blik of de duim opsteken; als een compliment gegeven wordt naar
aanleiding van bepaald gedrag, kan het werken als stimulans. Sinds 2003
is 1 maart de Nationale Complimentendag
- Conflict
- botsing of ruzie tussen twee of meer personen; kenmerkend zijn geen begrip hebben voor gezichtspunten van de ander
- Conflictcoaching
- Bemiddeling bij spanning of conflicten, met aandacht voor de sfeer,
naar elkaar luisteren, bereidheid tot begrip én bewaken van ieders
individuele verantwoordelijkheid.
- Congruent
- wat je zegt en doet komt overeen met wat je gezicht laat zien, als
je iets serieus vertelt met een lachend gezicht is dat niet congruent en
het brengt mensen in verwarring.
- Containerbegrippen
- woorden die zo algemeen zijn dat iedereen daar een eigen invulling aan kan geven. Voorbeelden van containerbegrippen zijn participatiesamenleving(winnaar van de Vaagtaalverkiezing 2013) of zoals je in vacatures vaak ziet pro-actief, flexibel, gemotiveerd; allemaal woorden die zonder verdere invulling vaag, onduidelijk en misleidend zijn.
- Coping
- hoe je omgaat met en het hoofd biedt aan lastige situaties en problemen
- Covey, Stephen R.
- (1932-2012) managementgoeroe effectief leiderschap, schreef
bestseller The 7 habits of highly effective people, een boek over het
veranderen van zelfondermijnend gedrag.
- Creatiespiraal
- model van Marinus Knoope, zijn uitgangspunt is dat mensen beschikken
over die kwaliteiten die ze nodig hebben voor het realiseren van hun
wensen. Hij beschrijft dat in zijn boek De creatiespiraal natuurlijke weg van wens naar werkelijkheid
- Creativiteit
- het vermogen iets nieuws te bedenken of te maken of een oplossing voor een probleem te vinden
- CV
- curriculum vitae, levensloop of de beknopte beschrijving van je lerende en werkende leven dat je nodig hebt voor sollicitaties
D
- Demotie
- vrijwillig of onder druk teruggaan in functie en salaris; degradatie
- Dialoog
- samenspraak tussen twee mensen
- Dienend leiderschap
- verschuiving van controle en sturen naar vertrouwen en begeleiden,
in plaats van regels gedeelde waarden en een collectieve ambitie;
leidinggevende heeft de verantwoordelijkheid anderen te laten schitteren
- Divergent
- divergent denken, is vergelijkbaar met brainstormen, leidt tot het genereren van nieuwe ideeën; het staat tegenover convergent denken: het zoeken naar de enig mogelijke oplossing
- Doelen
- een situatie die je wilt bereiken, doelen stellen is noodzakelijk om richting te geven
- Dramadriehoek
- een hulpmiddel om te analyseren wat er gebeurt in conflictsituaties
en zich herhalende discussies. Het model van Steve Karpman vindt zijn
oorsprong in de Transactionele Analyse
- Droom
- beelden die je in je slaap ziet; wens waarvan je hoopt dat het gaat gebeuren
- Drijfveren
- de motivatie achter bepaald gedrag, wat beweegt je om iets te doen.
- Duurzaam inzetbaar
- het vermogen van een medewerker om blijvend waarde toe te voegen aan
de (arbeids)organisatie en zelf de meerwaarde ervan ervaart
E
- E-coaching
- coaching met behulp van email, skype en/of chat
- EFT
- Emotional Freedom Techniques, is een in coaching steeds
vaker toegepaste therapie die verstoringen in het energiesysteem kan
verhelpen. Kenmerkend voor de methode is het kloppen op meridiaanpunten.
De toepassing is bij angsten, stress en traumaverwerking.
- Egoposities
- of het OVK model, is een van de belangrijkste modellen uit de TA,
elke positie is een samenhangend geheel van denken, voelen en handelen
waarmee we op een bepaald moment een deel van onze persoonlijkheid laten
zien.
- Eigenaarschap
- zich verantwoordelijk voelen voor inzet om het eindresultaat te bereiken
- Emotie
- bang, boos, blij en bedroefd zijn de basis emoties, alle andere
emoties zijn daar van afgeleid. Emotie is een proces dat begint met een
automatische inschatting van een situatie gebaseerd op de persoonlijke
ontwikkeling, gecombineerd met lichamelijke veranderingen en emotioneel
gedrag.Paul Ekman spreekt van universele emoties. Hij ontdekte
dat de gezichtsuitdrukking van die basisemoties door mensen over de
hele wereld worden herkend.Door opvoeding of omstandigheden kunnen de
natuurlijke emoties vervormd raken.
- Emotionele intelligentie
- het herkennen van eigen gevoelens en die van anderen; jezelf kunnen motiveren en impulsen beheersen
- Empathie
- het vermogen je in te leven in de belevingswereld van de ander
- Empowerment
- een verhoogde bereidheid tot experimenteren, creativiteit en leren
- Energie
- de fysieke en geestelijke kracht om werk te verzetten; het
energieniveau is individueel en afhankelijk van in- en externe factoren
- Erkenning
- gezien worden, feedback en waardering krijgen
F
- Familieopstellingen
- Een familie of organisatie opstelling is een ruimtelijke
voorstelling (met mensen of objecten) van een systeem. Een systeem is
een samenstelsel van aan elkaar verbonden of elkaar beïnvloedende
elementen, binnen bijvoorbeeld een familie of bedrijf. Bij een
opstelling stelt de persoon met een vraag over zijn systeem, mensen die
een positie vertegenwoordigen (spelen), intuïtief op in de ruimte. Een
opstelling maakt snel helder wat het verborgen krachtenveld en de vaak
complexe dynamiek binnen een systeem zijn. Een opstelling kan zo inzicht
geven in patronen en helpen belemmeringen te doorbreken. Het
opstellingenwerk is ontwikkeld door Bert Hellinger (1925 -)
psychotherapeut.
- Feedback
- terugkrijgen van anderen hoe je gezien en ervaren wordt.
- Feedback geven: rekening houden met eigenwaarde van
de ander, het juiste moment kiezen, de tijd nemen en positief eindigen.
Maak het specifiek met aandacht voor vorm, effect op anderen /
resultaat en hoe in toekomstige situaties.
- Feedback ontvangen: luisteren, diep adem halen voor een assertieve niet defensieve reactie, herhalen en samenvatten.
- Flow
- een positief gevoel bij intrinsieke bevredigende activiteiten. Een
optimale, harmonische ervaring waarbij gevoelens, gedachten en
verwachtingen in evenwicht zijn; volledige betrokkenheid bij het moment
dat een aan geluk grenst. Het is de meest productieve en energie gevende
staat waarin een mens kan verkeren.Voorwaarden: heldere doelen, directe
feedback, evenwicht in vaardigheden en uitdaging. Het begrip is bedacht
en beschreven door Mihaly Csikszentmihalyi.
- Focus
- geconcentreerd gericht op een doel
- Frustratie
- een emotionele toestand die iemand belemmeren zijn verwachtingen of doelen te realiseren
- Frustratietolerantie
- om kunnen gaan met tegenslag zonder al te veel van slag te raken en
impulsief te reageren. Een voorbeeld: een computerprogramma reageert
niet zoals je verwacht en je zit direct met je handen in het haar of
begint te schelden en te smijten.
G
- Gedreven
- passievol en energiek
- Gelijkwaardig
- met dezelfde rechten en waarde, wat niet wil zeggen dat je gelijk bent; het is de basis voor een coachrelatie
- Geluksgevoel
- Endorfine is een stof dat de hersenen ontwikkelen en een
geluksgevoel oproept na lichamelijke inspanning als hardlopen, het eten
van chocola, chilipepers of door te lachen. Drie minuten je mondhoeken
omhoog schijnt al effect te hebben.
- Gevoelens
- fysieke gewaarwording; zoals koud, warm, pijn, honger, vermoeidheid.
Ook emoties als bang, boos, bedroefd en blij kunnen fysieke
gewaarwordingen oproepen; een lichamelijke sensatie, veranderde
spierspanning en adrenaline als onbewuste reactie op iets wat gebeurt of
(mogelijk) gaat gebeuren.
- Groei
- ontwikkeling
- Groepsdynamiek
- (onbewuste) processen die tussen mensen spelen in een groep; denk
aan er bij horen of er buiten vallen; wij, zij houding, groepsdruk.
H
- Halo effect
- een positieve oordeel over iemand op basis van één kwaliteit of kenmerk dat wordt doorgetrokken over alle kenmerken
- Harmonie
- eensgezind, in overeenstemming met elkaar – tegenstelling van conflict Kenmerk: bereidheid tot begrijpen van de ander
- Hiërarchie
- is de rangorde en de gezagsverhouding in een organisatie
- Horn effect
- een negatief oordeel dat gevormd wordt over iemand op basis van een voor de waarnemer negatief kenmerk
- HSP
- mensen van wie de zintuigen gevoeliger zijn voor indrukken dan
‘normaal’ worden wel hoog sensitief of hooggevoelig genoemd (Highly
Sensitive Person, term van E.N. Aron). Zij horen, zien, ruiken, proeven,
voelen en ervaren meer intens dan gemiddeld, waardoor zij soms het
gevoel hebben overladen te worden.
- Human Dynamics
- inzicht in ontwikkelingsmogelijkheden op basis van mentale, fysieke
en emotionele persoonlijke dynamieken Boek: Human Dynamics, Samen leven,
samen werken, Sandra Seagal en David Horne
I
- Identiteit
- bewustzijn van een zelfbeeld en een of meer kwaliteiten
- IJsberg
- metafoor voor het bewuste deel, het zichtbare topje van de ijsberg en het onbewuste deel, dat onder de waterspiegel ligt
- Initiatief
- proactief in actie komen voor iets nieuws
- Innerlijke criticus
- de inwendige stem of rem; intern opgeslagen normen en waarden,
twijfels en overtuigingen die je behoeden voor het zetten van onbezonnen
stappen.
- Intrapreneurship
- intern ondernemerschap, ondernemend gedrag dat mensen tonen binnen de grenzen van het bedrijf waar ze in dienst zijn
- Intrinsiek
- vanuit de persoon zelf. Intrinsieke motivatie bijvoorbeeld, dan doe
je iets omdat je het graag doet en niet voor de waardering van anderen
of om te ontkomen aan straf.
- Intuïtie
- heel snel weten, bewust of onbewust een situatie waarnemen en ineens weten wat je moet doen
- Inzicht
- besef; begrijpen hoe iets in elkaar zit; binnen coaching is inzicht
vooral een voorwaarde om te leren, pas als je begrijpt wat je doet en
waarom je op een bepaalde manier reageert kun je leren je gedrag te
veranderen
- Intervisie
- instrument voor professionele en persoonlijke ontwikkeling. De deelnemers aan het gestructureerde overleg zijn gelijkwaardige professionals.
J
- Jobcoaching
- begeleiding bij het vinden van een passende baan die aansluit bij de persoonlijke mogelijkheden en ambities
- Job crafting
- het eigen werk meer betekenis geven met aanpassingen in de taak, de
relaties of de taakopvatting en daarmee de motivatie voor het eigen werk
positief beïnvloeden. Job shaping en baanboetseren zijn andere
benamingen die je tegen komt voor deze in opkomst zijnde ontwikkeling.
K
- Kernkwadrant
- een in coaching veel gebruikt model van Daniel Ofman. Het kwadrant
bestaat uit de Kwaliteit, de Valkuil, de Uitdaging en de Allergie. Bij
een teveel van de kwaliteit dreigt iemand in zijn valkuil te stappen, hetzelfde geldt als de allergie geprikkeld wordt.
- Keuzestress
- stress die wordt veroorzaakt door een zo grote hoeveelheid van
keuzemogelijkheden, dat iemand overspoeld raakt en niet meer kan kiezen
uit angst de verkeerde keus te maken.
- Kindercoach
- een aparte tak aan de coachboom met duidelijk raakvlakken op het vlak van speltherapie, pedagogiek en ontwikkelingspsychologie.
- Klokkenluider
- iemand, vaak een werknemer, die misstanden of onrechtmatig handelen publiek maakt.
- Kokervisie
- ook wel tunnelvisie is een eenzijdige kijk op een situatie;
oogkleppen op hebben. De vaste overtuiging dat de eigen verklaring
klopt; er is sprake van onwil of onkunde om verder te kijken dan het
eigen aandachtsgebied.
- Kolb, D.
- ontwikkelde als pedagoog de leercyclus van concreet ervaren,
waarnemen, inzicht naar experimenteren. Leerstijlentest van Kolb is
hierop gebaseerd
- Kritiek
- oordeel, vaak gezien als negatief en afkeurend
- Kübler-Ross, Elisabeth
- bekend geworden door haar werkzaamheden rond rouwverwerking. Er zijn
5 fasen bij het omgaan met verlies die iedereen doorleeft, maar bij
iedereen anders verloopt. Respect voor het proces en bewustzijn dat dat
geduld vraagt, is helpend. De fasen zijn:
- ontkenning
- boosheid
- onderhandelen en strijden
- verdriet
- acceptatie en loslaten.
L
- Leidinggeven
- belast zijn met het leiden, sturen, motiveren en beïnvloeden van anderen om (organisatie)doelen te realiseren. Covey geeft de volgende definitie van leidinggeven: het potentieel van medewerkers zo communiceren dat ze zelf gaan zien dat het waar is en innerlijke groei in gang zetten
- Leiderschap
- initiatief en verantwoordelijkheid nemen en richting geven in een groep of persoonlijk, dan is er sprake van persoonlijk leiderschap
- Levensposities
- vier manieren van kijken naar de wereld, die de basis vormen van hoe
je zelf in de wereld staat; het model komt uit de transactionele
analyse
- Levensloop
- bestaat uit zes fasen, zuigeling, peuter, kleuter, puber, volwassene
en oudere. Die stadia kunnen elkaar overlappen, zo komt Levinson tot de
volgende indeling:
- 0 – 22 kindertijd en adolescentie
- 17 – 45 vroeg volwassenheid
- 40 – 65 middelbare leeftijd
- 60 – en ouder late volwassenheid
Omdat we steeds langer leven, klinken er geluiden om die laatste fase nog verder onder te verdelen.
- Levensverhaal
- of biografie, al dan niet met behulp van een techniek herinneringen
oproepen en bewaren. Het terugkijken en opschrijven kan helpen om je
leven bewuster te beleven en betekenis te geven
- Lifecoaching
- is gericht op persoonlijk welzijn, stilstaan bij de zin van het leven en het leven dat je wilt leiden.
- Logosynthese
- Blokkerende emoties, storende overtuigingen en pijnlijke
herinneringen neutraliseren door het uitspreken van drie zinnen. Een
eenvoudige methodiek geschikt voor zelfcoaching. In zijn boek Wonderen
met Woorden beschrijft Willem Lammers hoe
- Loopbaancoaching
- of loopbaanbegeleiding is gericht op het maken van keuzes in de
loopbaan of het vinden van nieuw werk onder begeleiding van een
loopbaancoach of loopbaanadviseur. Oriëntatie op je loopbaan bestaat uit
verschillende fasen:
- Bepalen van persoonlijke waarden, doelen en vermogens; wat neem je
mee, wat zijn je kwaliteiten, wat is belangrijk voor je en waar loop je
warm voor
- Loslaten en opnieuw beginnen en trouw blijven aan jezelf
- Personal Branding je cv en je 30 seconden ‘of fame’
- Actieplan
- Loyaliteit
- moreel verbonden voelen; trouw zijn en eigen gedrag en behoeften aanpassen aan anderen, bijv. ouders, partner, organisatie
M
- Macht
- invloed uitoefenen; ook wel het vermogen vanuit overwicht anderen de eigen wil op te leggen
- Manipulatie
- overwicht krijgen door (bewust) te mikken op iemands waarden en fatsoensnormen, zodat deze zich onzeker en onmachtig gaat voelen
- Mantra
- een zin, woord, gedicht of klank die door hardop of in gedachten
steeds te herhalen een haast magisch effect krijgt. Wordt veel gebruikt
bij mediteren. Het woord komt uit het Sanskriet en betekent instrument
van de geest
- Maslow
- ontwikkelde de behoeftenpiramide. Om zich als gezond mens te kunnen
ontwikkelen moeten eerst de primaire levensbehoeften zoals eten, drinken
en veiligheid geregeld zijn. Daarna komen de emotionele behoeften als
geborgenheid en zekerheid en de mentale behoeften die liggen op het
gebied van ontwikkeling en waardering. Het hoogste niveau van de
piramide is op spiritueel niveau.
- MBTI
- Meyers-Briggs Type Indactor is een model om persoonlijke
eigenschappen in kaart te brengen op vier verschillende dimensies.
Iedereen heeft twee voorkeur dimensies met een dominante.
- Mediation
- conflictbemiddeling; met hulp van een onafhankelijke bemiddelaar, de mediator,
ruziënde partijen met elkaar in gesprek brengen met als doel het
probleem samen op te lossen. Kenmerk: vrijwillig maar niet vrijblijvend;
veel toegepast bij echtscheiding, arbeidsconflicten, zakelijke
conflicten en burenruzie.
- Mediator
- bemiddelt bij wrijving tussen personen, door communicatie weer op
gang te brengen, begeleidt gesprekken, bewaakt het proces en helpt
zoeken naar oplossingen.
- Mentalcoaching
- onderzoek je gedachten, gevoelens en overtuigingen die belemmeren bij het functioneren.
- Mentale modellen
- (gedrags)regels in ons hoofd die het mogelijk maken automatisch te
handelen, mentale modellen zijn een barriere voor vernieuwing.
Stereotypen zijn Duitsers drinken bier, Amerikanen zijn dik,
Nederlanders zijn zuinig
- Mentor
- een ervaren persoon die de ontwikkeling van een nieuwkomer op afstand begeleidt
- Metacommunicatie
- praten over de manier en de toon van de communicatie met elkaar
- Metafoor
- een beeldspraak, een vergelijking of een overdrijving. Een bekend voorbeeld: De kameel is het schip van de woestijn
- Mindmap
- een stimulerend hulpmiddel om sneller te brainstormen, problemen op
te lossen, plannen en notities te maken of te studeren. Mindmappen is
een creatieve en dynamisch expressie
- Mindfulness
- aandacht, bewustzijn, opmerkzaam. Stil staan bij het moment en
accepteren wat er is zonder oordeel. Uitschakelen van de automatische
piloot en bewust van zintuigen ruiken, horen, zien, proeven en voelen. Mindfulness heeft positief effect op spanning, depressieve klachten en eetstoornissen.
- Mindmassage
- brengt beweging in het brein, draagt bij aan ontspanning en maakt meer stressbestendig
- Mintzberg, Henry
- (1939) een authoriteit op het gebied van organisatiestructuren
- Missie
- het doel van een organisatie of persoon
- Moodboard
- een creatieve zoektocht met kleuren, beelden en woorden naar wat je drijft of bezighoudt. Toepassing: stimuleren intuïtie
- Motivatie
- de innerlijke wens iets te bereiken en er een prestatie voor willen
leveren. Van leidinggevenden wordt verwacht dat zij medewerkers
motiveren, het is zeer de vraag of motivatie van buiten kan komen.
N
- Narcisme
- een persoonlijkheidsstoornis
die zich uit in een sterk gevoel van eigenwaarde en behoefte aan
aandacht, uiterlijk gedrag is in eerste instantie charmant en innemend
- Netwerk
- een web van met elkaar verbonden menselijke contactpunten met verschillende belangen die elkaar zo mogelijk over en weer helpen
- NLP
- voluit neurolinguïstisch programmeren, is een model voor
doelgerichte verandering, waarin de innerlijke beleving en het
overdraagbaar maken van bijzondere menselijke vermogens centraal staan.
(definitie Jaap Hollander)
- Normen
- gemeenschappelijke, algemeen aanvaarde regels waar gedrag op beoordeeld wordt
O
- Objectief
- bewust, doelgericht en al dan niet gestructureerd waarnemen
- Omdenken
- denktechniek om problemen te veranderen in mogelijkheden; ja,en .. in plaats van ja, maar
- Oplossingsgericht coachen
- Er hoeft geen verband te zijn tussen het probleem en de oplossing, er is geen analyse van het probleem nodig.
- Outplacement
- intensieve persoonlijke en werkgerichte begeleiding bij het zoeken naar nieuw, passend werk na gedwongen ontslag
- Overdracht
- een beeld van een persoon, meestal een autoriteit uit de jeugd, projecteren op iemand anders in de stille hoop alsnog te krijgen wat gemist. is
- Overtuigingen
- op basis van eerdere ervaringen komen tot standpunten en meningen.
Positieve overtuigingen geven vertrouwen en werken stimulerend, terwijl
negatieve overtuigingen (bijvoorbeeld als het gaat om een negatief
zelfbeeld) tegenwerken.
P
- Paradigma
- de eigen bril beschouwen als de enige echte kijk op de werkelijkheid en de manier waarop naar de wereld gekeken kan worden
- Passie
- drijfveer, een droom of doel waar je je volledig voor inzet
- Patroon
- repeterend gedrag dat verandering in de weg zit
- een keer is toeval
- twee keer is opvallend
- drie keer is patroon!
- Perfectionisme
- is een positieve eigenschap zolang het he helpt je te verbeteren. De
valkuil is dat je te hoge verwachtingen van jezelf hebt en daar niet
aan kan voldoen, met faalangst en weinig zelfvertrouwen tot gevolg .
- Personal coaching
- persoonlijke coaching is werken aan vooral professionele doelen, waarbij je persoonlijk in het middelpunt
- Persoonlijk leiderschap
- het vermogen en de moed om met volharding naar een specifieke
bestemming in je eigen leven of gevisualiseerde toekomst toe te werken.
- Perspectief
- het gezichtspunt, de positie van waaruit je een situatie bekijkt
- Podiumangst
- de adrenaline giert door je lijf, trillende knieën, koud zweet het
hoort erbij, maar als het je belemmert in je prestaties dan is er actie nodig.
- Polariteiten
- tegenstellingen
- Powernap
- een korte, lichte, verkwikkende slaap – ook wel dutje – van ongeveer 20 minuten
- Prioriteit
- voorrang geven aan iets wat belangrijker is om te doen
- Projectie
- is het ervaren van iets in een mens, geur, woord of object dat
onbewust haakt aan iets in jezelf en een emotie oproept. Soms zijn dat
hele heftige positieve (verliefd) of negatieve (woede), vaak
onverklaarbare emoties. Iedereen projecteert en dat projectie mechanisme
kan het contact met anderen lelijk in de weg zitten.
- Provocatief coachen
- Ontregelt en polariseert, het vindt plaats op het snijvlak van contact, provocatie en humor.
Q
- Quinn, Robert
- (1946) managementgoeroe geeft in een model 4 perspectieven op
management die bepalend zijn voor de organisatie-effectiviteit. Dit doet
hij op twee assen flexibiliteit versus beheersing en intern versus
extern. Het is te gebruiken om de effectieve waarden van een organisatie
te beoordelen en om te onderzoeken welke rollen van managers
concurrerend zijn met die waarden.
- het open systeem model
- het rationeel doel model
- het intern proces model
- het human relations model
R
- Rapport maken
- de manier van communiceren zo afstemmen op de ander dat klank, toon en beweging overeenkomen
- Rationeel Effectieve Training
- RET ook Rationeel Emotieve Therapie – niet de problemen maken het leven moeilijk, maar hoe we aankijken tegen problemen. De methode is ontwikkeld door Albert Ellis (1913-2007)
- Recruiter
- werft personeel en doet de eerste selectie. Grote organisaties
hebben een eigen afdeling binnen HRM, vaak ook wordt de functie
ingehuurd bij externe recruitmentbureau’s
- Reflectie
- weerkaatsen van licht bijvoorbeeld, maar ook terugkijken en
bezinning; een veel toegepast instrument bij coaching of tijdens een
opleiding om het leereffect te beoordelen. Kijk ook bijZelfreflectie
- Re-integratie
- is de UWV schrijfwijze; reïntegratie is terugkeren in het arbeidsproces na een onderbreking door ziekte of ontslag
- Reptielenbrein
- dat deel van onze hersenen (de amygdala) dat primair reageert op
situaties waardoor we onder invloed van adrenaline impulsief willen
vechten, vluchten of bevriezen
- Respect
- waardering of bewondering voor iemand hebben; waardering krijgen om iets dat je kunt of hebt gedaan
- Roos van Leary
- een model in de vorm van een cirkel met de vier rollen van beïnvloeding: samenwerken en tegenwerken, volgen en leiden
S
- Script
- het levensplan dat een kind onbewust maakt in zijn vroegste jeugd op
basis van indrukken die het krijgt uit zijn omgeving van ouders en
andere belangrijke personen. Als volwassene grijpen we vaak – ook weer
onbewust – terug op strategieën die we als kind hebben ontwikkeld.
- Self-fulfilling prophecy
- een zelfbevestigende voorspelling; vanuit volle overtuiging iets geloven of voorspellen wat vervolgens uitkomt
- Senge, Peter, M
- schrijver van De vijfde discipline, de kunst & praktijk van de lerende organisatie
- Serendipiteit
- bij toeval iets ontdekken
- Situationeel leidinggeven
- kent vier niveaus van bekwaamheid en bereidheid (de taakvolwassenheid) van de individuele medewerker
- instrueren = sturend
- stimuleren = coachend
- motiveren = steunend
- delegeren = overdragend
De vier niveaus zijn ontwikkeld door Hersey en Blanchard.
- SMART
- is een acroniem voor Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch en
Tijdsgebonden, toegepast bij het concreet maken van doelen.
Tegenwoordig kom je ook SMARTIE tegen, waarbij de I voor Inspirerend en
de E voor Energiek staat.
- Spiegelen
- verbaal en non-verbaal aansluiten bij de gesprekspartner (door
dezelfde woorden te gebruiken, op gelijke toonhoogte en snelheid te
spreken en min of meer dezelfde houding aan te nemen) schept vertrouwen;
het kan positief bijdragen aan de relatie, maar kan ook confronterend
zijn
- Spiegelneuronen
- wat je anderen ziet doen, spiegelt zich automatisch in je brein- de
neuronen reageren alsof jij het zelf doet. Dat kan leiden tot onbewuste
reacties, zoals iemand zien geeuwen en als in een reflex je zelf
betrappen op na-apen.
- Stad van Axen
- is gebaseerd op de theorie van Leary,
de rollen worden -eveneens in een cirkel- geïllustreerd met dieren zo
staat de uil in de bovenpositie voor wijsheid en de schildpad in de
onderpositie voor onmacht, de leeuw en de hond rechts voor resp. kracht
en volgzaamheid; de steenbok en de havik links resp. voor weerstand en
agressie
- STAR
- acroniem voor Situatie, Taak, Actie, Resultaat; een vorm van vragen
stellen op basis van ervaring die in selectie en sollicitatiegesprekken
veel wordt toegepast
- Strategie
- gerichte werkwijze om doel te bereiken
- Stress
- is een vorm van spanning die ontstaat door aanhoudende druk, soms
van jaren Signalen: minder plezier in het werk, snel geïrriteerd, thuis
vaak met het werk bezig, moe, concentratieproblemen en moe en
lichamelijke klachten, gevoel onbekwaam te zijn
- Speedcoachen
- is een korte coachsessie van 15 tot 20 minuten, kenmerkend is de
resultaatgerichtheid om van vraag tot inzicht te komen. Speedcoaching
kan een laagdrempelige kennismaking met coaching zijn.
- Spiritualiteit
- een diep persoonlijk innerlijk ervaren verbinding en kracht.
Oorspronkelijk werd het begrip vooral gekoppeld aan religie en
geestelijk leven, sinds de 13e eeuw kreeg het een maatschappelijke en
psychologische en later ook een mystieke betekenis.
- Supervisie
- ondersteunt studenten bij hun persoonlijke en professionele
ontwikkeling en ervaren beroepsbeoefenaren bij het handhaven van hun
professionele standaard
- Symbiose
- een zodanige relatie tussen mensen waardoor zelfstandig, los van
elkaar functioneren moeilijk is; een gezonde symbiotische relatie is een
baby met de moeder
- Synergie
- het resultaat van samenwerking levert meer op dan ieder op zich kan bereiken
- Systeemdenken
- Door te kijken naar het geheel de relatie tussen de delen beter
begrijpen. Het zien van diepere structuren tussen schijnbaar
onafhankelijke delen of gebeurtenissen. Systeemdenken is
tegenovergesteld aan oorzaak-en-gevolg denken.
T
- Talent
- een natuurlijke aanleg
- Tegenoverdracht
- meegezogen worden in de eisen van de ander
- Thomas en Kilman
- ontwikkelden een test over de manieren van omgaan met conflicten:
competitief, samenwerken, compromis zoeken, vermijden, aanpassen
- Transactionele analyse
- of kortweg TA is een theorie om patronen en
onderliggende drijveren in communicatie te onderzoeken. Waarom doe je
wat je doet en zeg je wat je zegt. TA is een effectief instrument bij
coaching voor versterking van het zelfsturend vermogen. Eric Berne
(1910-1970), psychiater, is grondlegger van de TA.
- Transformatieproces
- een proces van verandering
- Transparant
- persoonlijk: zeggen wat je vindt, voelt en denkt
- Tijdmanagement
- of timemanagement efficiënt omgaan met de beschikbare tijd
U
V
- Vaardigheid
- een doelmatige handeling waar niet of nauwelijks bij hoeft te worden nagedacht
- Veranderen
- anders worden door te werken aan jezelf, aan je manier van denken, aan je gedrag en/of situatie; groeien door te leren
- Verantwoordelijkheid
- als je ergens verantwoordelijk voor bent, dan draag je de
verantwoordelijkheid en wordt er van je verwacht die
verantwoordelijkheid ook te nemen waarop je vervolgens kunt worden
aangesproken
- Verantwoordelijkheidsgevoel
- zich (al dan niet bewust) betrokken voelen bij of voor iets of iemand
- Verwachtingen
- zijn gebaseerd op de normen en waarden die mensen zich tijdens hun
leven, onder invloed van opvoeding en omgeving, hebben gevormd
- Visie
- een realiseerbaar verlangen dat focus geeft
- Visualiseren
- verbeelden van een beeld in gedachten; bijvoorbeeld een herinnering oproepen inclusief alle gevoelens en emoties
- Vitaliteit
- levenskracht; lichamelijk, mentaal en emotioneel gezond, fit en energiek
W
- Waarden
- wat voor iemand persoonlijk van belangis in zijn leven en werk; 'waarden en normen'
- Waardering
- erkenning, gezien worden, een compliment
- Watzlawick
- psycholoog deed veel onderzoek naar communicatie en kwam tot enkele
stellingen die nog altijd gezien worden als de basis van de communicatie
- Weerstand
- een teken van negativiteit én van betrokkenheid. Het negeren van weerstand kan leiden tot cynisme en demotivatie.
- Werkdruk
- structureel het werk niet binnen de daarvoor gestelde tijd
afkrijgen. Werkbelasting en persoonlijke belastbaarheid zijn niet in
balans.
- Wondervraag
- is een coachtechniek die veel wordt toegepast in oplossingsgerichte coaching
- Wijsheid
- een vorm van bewust toegepaste intelligentie
X
Y
Z
- Zelfbeeld
- de manier waarop iemand over zichzelf denkt en zichzelf ziet. Het
zelfbeeld wordt in de kinderjaren gevormd onder invloed van wat ouders
en anderen over je hebben gezegd, wat de maatschappij zegt over je man
of vrouw zijn, je geloof, afkomst en opleiding en niet in de laatste
plaats wat je van jezelf vindt.
- Zelfbewustzijn
- begrijpen wie je bent en hoe je reageert op de wereld om je heen
- Zelfconfrontatiemethode
- deze in coaching toegepaste methode (afgekort ZKM) is een
persoonlijkheidsonderzoek. Het persoonlijke levensverhaal is daarbij de
ingang om te achterhalen welke opvattingen iemand over zichzelf heeft en
hoe hij in verbinding staat met zichzelf en anderen. De methode is
ontwikkeld door Hubert J.M. Hermans
- Zelfkennis
- inzicht in eigen kwaliteiten – sterktes en zwakten – waarden, overtuigingen en ambities
- Zelfregie
- net als bij zelfsturing en zelfmanagement gaat het om de bereidheid
zelf verantwoordelijkheid te nemen voor continuïteit en duurzame
inzetbaarheid op het werk.Van organisaties vraagt het lef om medewerkers
de ruimte te geven te doen waar ze goed in zijn, duidelijke afspraken
over wederzijdse verwachtingen zijn een voorwaarde voor het welslagen.
- Zelfreflectie
- observeren van het eigen handelen met als doel meer inzicht krijgen
in de drijfveren die het denken, doen en voelen beïnvloeden. Als je
eerlijk durft te zijn naar jezelf en achterhaalt waarom je doet je wat
je deed, kun je je gedrag aanpassen.
- Zelfsturing
- of zelfmanagement – beslissen over je eigen koers en de manier
waarop je vorm geeft aan het te bereiken doel, daarbij rekening houdend
met je persoonlijke waarden, kwaliteiten en mogelijkheden.
- Zelfvertrouwen
- vertrouwen in jezelf hebben. Gezond zelfvertrouwen is gebaseerd op
zelf acceptatie, weten wat je waard bent op basis van je kennis, kunde
en als persoon. Teveel zelfvertrouwen slaat door naar zelfoverschatting
of narcisme; te weinig kan leiden tot onzekerheid en faalangst.
- Zingeving
- doen wat waarde heeft; zoeken en geven van betekenis
- Zintuigen
- horen, zien, ruiken, proeven, voelen en kinesthetisch (ervaren) – per seconde ontvangt een mens 10.000 zintuigelijke indrukken
