Een diepgaande blik op obsessief-compulsieve persoonlijkheidsstoornis - tekenen en symptomen. OCPS heeft enkele van dezelfde symptomen als obsessief-compulsieve stoornis (OCS). Maar mensen met OCS hebben ongewenste gedachten, terwijl mensen met OCS denken dat hun gedachten juist zijn. Bovendien begint OCS vaak in de kindertijd, terwijl OCPS meestal begint in de tienerjaren of vroege jaren '20. OCPS - Een bijzondere oriëntatie op het leven.
Een obsessief-compulsieve persoonlijkheidsstoornis (OCPS) kan voor het ongetrainde oog op perfectionisme lijken, maar gaat een pak verder dan dat. Personen met OCPS kunnen zich onmogelijk flexibel opstellen, en houden star vast aan lijstjes en procedures.
Het is een moeilijke grens: wanneer slaat perfectionisme om in obsessie? Wanneer loopt iemands nood aan orde en regelmaat zodanig uit de hand dat het een probleem wordt? Niet iedereen die het huis graag netjes houdt of graag met lijstjes werk, heeft immers last van een persoonlijkheidsstoornis. Maar wanneer mensen aanhoudend bezig zijn met en constant streven naar ordelijkheid, perfectie en mentale en persoonlijke beheersing, spreken we van obsessief-compulsieve persoonlijkheidsstoornis. (OCPS)
Zwaar voor omgeving
Personen met OCPS geloven dat hun manier om de dingen aan te pakken de enige juiste manier is. Doorgaans zijn ze zich dan ook van geen kwaad bewust. Zelf voelen ze zich prima binnen hun eigen regelsysteem, het is vooral de omgeving die onder de torenhoge eisen gebukt gaat.
Volgens de DSM V, een bekend handboek over psychische aandoeningen, kan OCPS zich op verschillende manieren uiten. Wanneer er sprake is van minstens vier van de volgende acht situaties en een verstoring van het dagelijks leven, kan een specialist de diagnose stellen.
Ten eerste zijn personen die eraan lijden vaak bezeten van details, regels, lijstjes en planningen, tot op het punt waarop het onmogelijk wordt om taken ook effectief uit te voeren. Ook overdreven perfectionisme kan in de weg staan van de voltooiing van een taak, omdat ze veel tijd verliezen aan details en het resultaat niet beantwoordt aan de hoge standaarden. Hun overdreven toewijding voor het werk en andere productieve bezigheden is een derde kenmerk; er is geen ruimte voor vrije tijd of sociale relaties, en ze zijn zelden gastvrij. Daarnaast houden deze mensen erg hard vast aan hun morele waarden, waarvan niet mag worden afgeweken: er bestaat geen grijze zone, enkel goed of slecht. Een vijfde eigenschap is verzamelwoede, zelfs wanneer dingen versleten of waardeloos zijn, en geen emotionele waarde hebben. Ze zijn ook gierig; geld is iets dat moet worden opgepot voor toekomstige catastrofes. Mensen met OCPS geven niet graag taken uit handen en kunnen moeilijk samenwerken met anderen, tenzij die zich al hebben aangepast aan hun manier van werken. Tot slot zijn ze erg koppig en star. Een diagnose komt er meestal pas wanneer de omgeving aan de alarmbel trekt, of zelfs helemaal nooit.
OCPS in alle vormen
De symptomen van OCPS zijn niet makkelijk te onderscheiden van onschuldige gewoontepatronen, en dus blijven ze vaak onopgemerkt. Er bestaan bestaan meer dan 160 combinaties van de verschillende symptomen, waardoor OCPS evenveel verschillende vormen kan aannemen. Net daarom is het zo moeilijk om in te schatten hoeveel mensen er aan lijden. Meestal hebben ze professioneel gezien wel enig succes, maar zijn ze slechte leiders of team players. Ten opzichte van familie en de partner kunnen ze zich erg controlerend en zelfs afstandelijk gedragen. OCPS komt in de meeste gevallen aan het licht doordat het dikwijls samengaat met depressie of angststoornissen, door de verslechterende relaties met de omgeving of het niet kunnen waarmaken van de eigen verwachtingen.
Ook komt het voor in combinatie met andere stoornissen, zoals obsessief-compulsieve stoornis (OCS), waarmee het niet mag worden verward. Dat is namelijk geen persoonlijkheidsstoornis, maar een angststoornis die zich uit in dwangneuroses. Zelfs voor specialisten is het niet altijd evident om de twee van elkaar te onderscheiden. Er zijn aanwijzingen dat één op de vijf mensen met OCPS ook lijdt aan OCS. Dat maakt de noodzaak van een juiste diagnose meer noodzakelijk.
Band met therapeut is cruciaal
Een obsessief-compulsieve persoonlijkheidsstoornis laat zich helaas moeilijk behandelen, net omdat patiënten niet beseffen dat ze hulp nodig hebben. Zij zien hun gedrag en levensstijl immers niet als een probleem, integendeel. Zij doen net alles goed wat anderen verkeerd doen! De angst om een baan of een relatie te verliezen, kan uiteindelijk wel een beweegreden zijn om in behandeling te gaan. Net zoals bij andere persoonlijkheidsstoornissen bestaan er geen medicijnen om OCPS onder controle te houden, maar kan psychotherapie goede resultaten opleveren. Omdat het over ingewortelde persoonlijkheidskenmerken gaat, is behandeling echter niet eenvoudig. In eerste instantie moeten patiënten de onderliggende motivaties voor hun gedrag leren begrijpen, en leren ontspannen. Ze moeten zich inzetten voor een stapsgewijze vooruitgang, zodat ze beetje bij beetje hun leven terug onder controle krijgen. Doordat mensen met OCPS vaak moeilijk relaties kunnen aanknopen met andere mensen, zal de psychotherapeut het - nog meer dan anders - bijzonder moeilijk hebben om het vertrouwen van de patiënt te winnen. De band met de therapeut is dan ook erg belangrijk voor het succes van de behandeling.
Wat er precies aan de basis ligt van OCPS is nog onduidelijk. Er wordt wel gesuggereerd dat die mogelijk te vinden is in de opvoeding. Overdreven controlerende of beschermende ouders, die verantwoordelijkheid lieten primeren op plezier en gevoelens, zouden een oorzaak kunnen zijn, Kinderen die zo perfect en zo gehoorzaam mogelijk proberen te zijn in een poging om straf te vermijden, zouden dus riscico lopen om later OCPS te ontwikkelen. Anderen denken dan weer dat de aandoening, en meer bepaald het achterliggende "temperament" erfelijk zou zijn.
Belangrijker dan de mogelijke oorzaak is nu echter het doorbreken van het stigma rond persoonlijkheidsstoornissen. Enkel zo kunnen mensen met OCPS hun probleemgedrag leren herkennen. De steun van de omgeving ten slotte kan de aanzet zijn om eindelijk psychologische hulp te zoeken.
OCPS - (Nederlands) Obsessief Compulsief Syndroom
OCPD - (Engels) Obsessive Compulsive Personality Disorder
