Wereld van de symboliek: de gelegenheid

De gelegenheid is de personificatie van het vluchtige moment, waarbij je je kans moet grijpen. Als je het juiste moment herkent, kun je er namelijk je voordeel mee doen.

Symbool



Gelegenheid (occasio) wordt altijd zeer treffend weergegeven. Het is een jong meisje met een kaal achterhoofd en een lange haarlok over haar gezicht, dat evenwicht zoekt op een rollende wereldbol. Een treffend sexy beeld van iets dat er nu nog is, maar zo weer weg kan zijn. Als je je wensen in vervulling wilt laten gaan, moet je dus meteen handelen.

Kairos

In de klassieke oudheid wordt De Gelegenheid weergegeven als Kairos, die een weegschaal in evenwicht probeert te houden. Het Griekse begrip kairos staat voor de overtuiging dat alles wat gebeurt onderworpen is aan een door het noodlot vastgelegde symmetrie. Af en toe wordt door de natuur of door een van de goden aan de mensen een handreiking gedaan. Dan wordt een plaats aangewezen waar zij - als zij deze plaats als zodanig onderkennen als de speciaal aangewezen plaats- door doelbewuste handelingen de loop van de gebeurtenissen gunstig kunnen beïinvloeden. In feite gaat het om een tijdstip dat door de mensen, die voldoende alert zijn, herkend kan worden als het moment waarop een bepaalde handeling bijzondere kans op succes heeft.

De vluchtigheid die de gelegenheid kenmerkt, is niet altijd even gewaardeerd. In de middeleeuwen werd het carpe diem karakter (pluk de dag) en het laten aankomen op de toevalligheid der dingen, een beetje verafschuwd en ingeruild voor de standvastigheid van de Deugd. De Gelegenheid werd ter zijde geschoven.

Kunst

Eerder werd al verwezen naar Kairos met zijn weegschaal en het jonge op de rollende wereldbol, die je op vele schilderijen terug kunt zien. Vooral in de Renaissance werd de Gelegenheid in moraliserende en allegorische taferelen als zodanig verwerkt. Vanaf toen kwam er weer een omslag, waarbij de nadruk werd gelegd op de positieve waarde van het vermogen om de juiste momenten te herkennen en er naar te kunnen handelen. Het werd weer als een vaardigheid gezien en niet meer als een vorm van losbandigheid.