De rijkdom van de stilte

Enige tijd geleden werd een radiojournalist er op uitgestuurd met de opdracht om ergens in Vlaanderen vijf minuten stilte op te nemen. Maanden is de man overdag en 's nachts in de weer. Maar altijd werd zijn bandopname verstoord door een trein, een wagen een vliegtuig, radio's, sirenes. De journalist slaagde er uiteindelijk niet in om zijn opdracht te vervullen en keerde terug met de constatering dat in Vlaanderen geen vijf minuten stilte meer te vinden zijn. Ons leven is zo jachtig geworden en we worden zo overstelpt door impulsen die van alle kanten op ons afkomen, dat we nergens nog echt tijd voor hebben. De volgende opdracht roept nog voor de huidige klaar is. We haasten ons voort. Onthaasting is een hot item geworden.

Vertraag

Vertraag

Vertraag je stap

Stap trager dan je hartslag vraagt '...

Verlangzaam ...

Verlangzaam ...

Verlangzaam je verlangen

En verdwijn met mate.

Neem niet je tijd

En laat de tijd je nemen

Laat ...

Leonard Nolens

Zo zijn we geleidelijk van de stilte vervreemd geworden. Ook kinderen. Jan Nieuwenhuis en Klemens Tilmann konden vijfentwintig jaar geleden nog schrijven dat kinderen de natuurlijke gave van meditatief aanwezig te kunnen zijn bij de werkelijkheid, nog niet verleerd hebben. Vandaag merken we bij kinderen veel concentratiestoornissen, een grote vraag naar flitsende beelden en een drang naar afwisseling. Muziekclips switchen om de seconde naar een ander beeld, bij elke beweging van een computerspel hoort een typerend geluid, tv-beelden worden aangevuld met geluiden, jingles en muziektunes.

Hoewel we nog veel grenzeloze verwondering in de open monden en glinsterende ogen van kinderen kunnen bespeuren, moeten kinderen de rijkdom van de stilte weer opnieuw leren ontdekken. Samen met de kinderen moeten we weer leren onszelf tot zwijgen te brengen.

Stilte wordt in het begin vaak opgevat als het ontbreken van geluid. Men ervaart een tekort, er is vooral iets niet, geen geluiden, geen sprekende stemmen, geen handelingen. Doordat alles 'stilvalt' wordt men onzeker en voelt men angsten opkomen, angst voor de leegte. Daarom vlucht men er snel uit weg en gaat men op zoek om het gemiste terug te halen. De leegte moet weer gevuld worden met geluid, beweging, gelach, beelden.

Stilte wordt ook vaak opgevat als opgelegd en afgedwongen. In het verleden werden kinderen gedwongen om stil te zijn, in de rij niet te praten, stil te zitten op de bank, stil te staan. Het is een vorm van onderdrukken van natuurlijkheid en spontaniteit. Stilte heeft eerder iets met vrijmaken en ruimte creëren te maken dan met inperking en onderdrukking.

'Kon ik af en toe de stilte maar wat harder zetten'.

Annemie Eeckhout

Aandacht voor Stilte

Meer en meer nemen mensen het op voor de stilte. Enkele organisaties nemen daarin het voortouw. De aandacht voor stilte laat zich horen op diverse fronten. Enkele voorbeelden.

Stiltegebieden in de natuur

Auto's, vliegtuigen, muziek, de drukte van een mensenmassa ... we worden er bijna vierentwingtig uur per dag aan blootgesteld. We zijn het zo gewoon maar snakken steeds meer naar een moment van rust en stilte. Om te kunnen ontsnappen aan het vaak hectische leven van de eenentwingiste eeuw zoekt de moderne mens in zijn vrije tijd steeds meer verre bestemmingen op. Ook in drukke steden vinden we rustige plekken waar we even op adem kunnen komen zoals kloosters, begijnhoven, binnenpleinen en parken.

Dagelijks worden we omgeven door massa's mensen, beelden en geluiden. Zelden krijgt onze geest rust. Toch is er een groeiende behoefte aan rust en stilte in onze maatschappij vol mentale stimulansen. Ook leerprocessen kunnen pas tot stand komen als er voldoende rust en stilte aanwezig zijn. Stiltemomenten inbouwen in school- en klasverband is niet evident maar wel lonend. Na een stiltemoment ben je als kind of jongere én als leraar beter in staat onbevangen je aandacht te richten op wat er leeft in je klas of school en daar naar te handelen. Het bevordert helderheid en inzicht in wat zich in onszelf en in anderen afspeelt.

In contrast met onze hectische samenleving ontdekken steeds meer ouders het belang van rust en stilte in het leven van kinderen en gaan op zoek naar wegen om hier concreet aandacht aan te besteden. Omdat kinderen denken en handelen vanuit onmiddellijke betrokkenheid op hun omgeving lijken ze heel extravert. Maar ook het introverte element is aanwezig, zij het minder opvallend. Kinderen kunnen deugd beleven aan stilte. Ze verwerken soms heel wat op momenten dat ze ongestoord bij zichzelf kunnen zijn. De introverte pool verdient aandacht, omdat deze vaak minder tot zijn recht komt in de hedendaagse, jachtige, prestatiegerichte levenssfeer. Vanuit deze introverte pool kunnen kinderen zich openen voor hun eigen innerlijkheid en van daaruit voor het religieuze en het godsdienstige. Ook voor de ontwikkeling van het geweten is die aandacht voor het introverte nodig

De stilte in de natuur ervaren en zelf stil kunnen worden in en bij de natuur (bezinning, gebed, celebratie). Ontdekken dat stilte en rust helpen om een gepaste uitdrukking te vinden voor gevoelens. Leren stil worden bij een tekst, een beeld, een foto, muziek. Stilstaan bij een gebeurtenis uit hun leven en uitspreken wat er in hen omgaat wanneer ze stil worden en zich bezinnen. Kinderen ontdekken de waarde van stilte en bezinning. Ze ontdekken dat ze bij stilte en bezinning openkomen voor wat in hun leven belangrijk is.

Naast de stilte rondom kinderen, is er ook de innerlijke stilte. Kinderen hebben het soms moeilijk om tot rust te komen. Het is belangrijk dat kinderen kunnen en mogen houden van de stilte, zowel buiten als binnen zichzelf. Zo worden zij ontvankelijk voor wat er gebeurt, voor een woord, voor een gebaar: een hele rijkdom van leven en samenleven.

Ook de onderwerpen 'ontvankelijkheid en stilte en 'levensadem' zijn met elkaar verwant. Er kunnen ook aanzetten gegeven worden om in stilte, bezinning en gebed contact te zoeken met de levensadem van God. Spreken over stilte, bezinning en gebed vraagt een fijngevoelige aanpak. Wie gelovig is, richt zich in een gebed tot God. Wie niet in God gelooft, kan nooit gedwongen worden om te bidden.

Stilte, wat ben je ermee?

Wat kan je leren aan de stilte? Wat kan je er als mens mee, hoe word je er rijker, beter van. Wat van onderstaande mogelijke effecten van 'stilte' wil je kinderen leren?



Stilte

Om rust temidden van onrust te ervaren

Om alert en toch ontspannen te zijn

Om zicht te krijgen op je (voor)oordelen

Om niet meegesleept te worden door emoties

Om je niet te verliezen in alles wat er op je afkomt

Om in balans, in evenwicht te zijn

Om eenheid in verscheidenheid te ervaren

Om onuitgesproken verbondenheid te voelen

Om te leven vanuit vertrouwen in plaats vanuit angst.

Om open en helder in het leven te staan

Om met meer intensiteit en vreugde te leven

Om te leven vanuit inspiratie en creativiteit

Om te luisteren naar anderen

Om te luisteren naar jezelf

Om te weten wat je werkelijk wilt

Om te ontdekken wie je bent

Om het onvanzelfsprekende in je leven toe te laten

Om ruimte te maken voor wat je toevalt, toekomt.