maandag 15 oktober 2012

Meer over toeval


Toeval?

Je bestelt een rode jurk voor het feestje dat je volgende week hebt. Er wordt een zwarte bezorgd. Als je op het punt staat de winkel te bellen, krijg je een telefoontje van je zus over een sterfgeval in de familie

Een ander voorbeeld: je bent je paspoort al weken kwijt en gaat binnenkort op vakantie. Net voordat je besluit aangifte van vermissing te doen om vervolgens een nieuwe aan te vragen, laat je bij de boekenkast in de gang je sleutels vallen. Je bukt, grijpt met je hand onder de kast en vindt je paspoort.

Is hier sprake van willekeurig toeval of is dit wat ze synchroniciteit noemen: toeval met betekenis? In het laatste geval zijn de gebeurtenissen in ruimte en tijd méér dan zuiver toeval. Het is een gelijktijdige samenloop van omstandigheden, een overeenkomst of een verband tussen iets dat zich buiten ons om iets dat zich i­n ons afspeelt. Het zijn gebeurtenissen, ontmoetingen en voorvallen die precies op de juiste plaats en het juiste moment gebeuren, waardoor je leven een nieuwe impuls krijgt.

Onwetendheid

'Wat wij toeval noemen,
is het toevluchtsoord der onwetendheid'
, ...
 
zei Baruch de Spinoza, (1632-1677), een Nederlandse filosoof en een van de rationalisten van de vroege moderne filosofie. Hij was de eerste die het bestaan van wonderen en het bovennatuurlijke ter discussie stelde. Spinoza zei dat er van een Goddelijk plan geen sprake kan zijn. Alle dingen zijn bepaald door God. Niet door de vrijheid van diens wil, maar door zijn absolute natuur of onbegrensde macht.

De Oostenrijkse bioloog Paul Kammerer (1880-1926) deed zijn eigen onderzoek en publiceerde zijn bevindingen in 1919 in het boek 'de wet der reeksen'. Hij had twintig jaar lang nauwkeurig aantekeningen gemaakt over het 'samenlopen van omstandigheden' en was tot de conclusie gekomen dat reeksen overal en voortdurend voorkomen in het leven, de natuur en het heelal. Verklaring van de periodieke terugkeer van gebeurtenissen zou volgens hem te verklaren zijn door de gedachte van 'affiniteit'. 'Gelijk' zou ook 'gelijk' aantrekken.

Scarabee



De Zwitserse psycholoog Karl Gustav Jung (1875-1961) was op een dag in gesprek met een patiënte die hem vertelde over een droom waarin iemand haar een gouden scarabee cadeau gaf. Op dat moment hoorde hij achter zich iets tegen het raam tikken. Het bleek een 'gouden' tor te zijn die veel lijkt op de scarabee, de heilige mestkever van de oude Egyptenaren. Jung opende het raam en overhandigde het beest aan zijn patiënte. De vrouw, die eerst stug en weinig ontvankelijk voor de therapie was, 'opende' zich volgens Jung na het voorval.

Tijdens Jung's studie naar dromen en fantasieën zag hij betekenisvolle coïncidenties tussen de mentale belevingswereld en de fysieke wereld die hij niet kon verklaren. Soms bleek dat bepaalde gebeurtenissen zoals een ongeluk of brand later bij een dromer ook echt gebeurde.

Jung had in zijn praktijk zoveel van die voorbeelden ervaren die niet verklaard konden worden door het oorzaak en gevolg-principe, dat hij besloot zijn bevindingen wereldkundig te maken. Hij introduceerde de term synchroniciteit; het betekenisvol samenvallen van ogenschijnlijk toevallige gebeurtenissen. 'Maar', zo waarschuwde hij, 'het gevaar is natuurlijk dat mensen alles wat onverklaarbaar is naar zich toe synchroniseren. Maar het tegenovergestelde is evenzeer waar: dat mensen zich afsluiten voor onverklaarbare, zinvolle dwarsverbindingen.'

Open staan

Synchronistische gebeurtenissen zijn er, volgens de auteurs van de vele boeken over dit onderwerp, in ieders leven, maar niet iedereen is zich er van bewust. Wie er meer op gaat letten en niet langer meer alleen op zijn ratio vertrouwt, ervaart dat het fenomeen zich steeds vaker voordoet. Het is kwestie van er voor open staan en in alle rust bij jezelf te rade gaan om te ontdekken wat je eigenlijk wilt en verlangt van het leven.

Synchronistische gebeurtenissen zouden een soort kompas kunnen zijn bij het nemen van de juiste beslissingen. Bovendien houdt het toeval je een spiegel voor. Je krijgt bepaalde ervaringen voorgeschoteld waar je iets van te leren hebt. De dingen die je op betekenisvolle wijze in de 'buiten'-wereld 'toe-vallen' zijn een afspiegeling van wat er in je binnenwereld gebeurt. Dat noemen ze:

'zo boven zo beneden' zo binnen,
'zo buiten'.

Jung's synchroniciteitstheorie was gebaseerd op het idee van een collectief bewustzijn. Hij was er van overtuigd dat er, naast het individuele onderbewustzijn, sprake moest zijn van een bewustzijn dat door iedereen gedeeld werd.

Volgens de Universele of Kosmische wet hebben natuurkundige wetten of principes die de fysieke wereld verklaren (energie, licht, trilling en beweging) hun corresponderende principes in het etherische of het heelal. Deze wet is de Kosmische lijm die de lagen van het fysieke, mentale en spirituele verbindt. Een verandering in één laag beïnvloedt de andere lagen. Als eenheid aanwezig is zijn alle lagen in harmonie en overeenstemming.


Hoogleraar analyse Klaas Landsman buigt zich in het boekje 'Bestaat toeval? De Bell-ongelijkheden' over de vraag of toeval 'echt' bestaat in de natuur, of dat het geen gevolg is van onze onwetendheid. 'Deze vraag hangt nauw samen met de meer filosofische kwestie of 'de werkelijkheid' onafhankelijk is van de waarnemer', zo schrijft hij. Beide vragen waren tussen 1925 en 1950 inzet van een verhit debat tussen Albert Einstein en Niels Bohr (grondlegger van de kwantumfysica), de twee grootste fysici van de twintigste eeuw.

Dit debat leek in eerste instantie in een patstelling te eindigen, maar werd in 1964 door de Ierse natuurkundige John Stewart Bell met behulp van een zuiver wiskundig argument beslecht in het voordeel van Bohr. Ook Joseph Jaworski verwijst in dit verband in zijn boek 'Synchroniciteit' naar de Bell-ongelijkheden. Wanneer twee bij elkaar horende deeltjes uit elkaar worden gehaald en één van de deeltjes een andere draairichting krijgt, zal het andere deeltje gelijktijdig dezelfde richting aannemen.

Criticus Rob Nanninga schrijft in een artikel op de website van de Stichting Skepsis dat het helemaal niet nodig is om een verklaring zoeken voor een dergelijk voorval als met de scarabee van Jung. 'Jung luisterde naar duizenden dromen. Het is helemaal niet verwonderlijk dat daar toevallig een droombeeld tussen zat dat opmerkelijk goed overeenstemde met een gebeurtenis in de buitenwereld.'

De hand van God of blind toeval?

Ook Ronald Meester, auteur en hoogleraar wiskunde en waarschijnlijkheidsrekening aan de Vrije Universiteit van Amsterdam vraagt zich in zijn boek 'Het pseudoniem van God' af of toeval eigenlijk wel bestaat. Hij realiseert zich dat dat een vraag is waarmee filosofen, wiskundigen, theologen, biologen, natuurkundigen en vele anderen zich al heel lang bezighouden. Naar zijn mening is de vraag of toeval bestaat dan ook geen zinvolle vraag. Daarvoor moet je het begrip eerst werkbaar definiëren en dat kan volgens hem niet. 'Niemand kan beweren dat hij of zij begrijpt hoe deze wereld werkelijk in elkaar steekt. Wat de één blind toeval noemt, noemt de ander de hand van God, en waar de één toeval ziet als bewijs van een goddeloos Universum, ziet een ander toevallige gebeurtenissen juist als manifestaties van het Goddelijke.' 'Bovendien', zo zegt hij, 'is dat in overeenstemming met de moderne kwantumfysica die duidelijk stelt dat de vraag of toekomstige ontwikkelingen toevallig zijn of al vastliggen, empirisch onbeslisbaar is.' Meesters komt tot de conclusie dat het begrip toeval een menselijke uitvinding is, bedoeld om het onnoembare toch een naam te geven.

Lotsbestemming

Carl Gustav Jung was er van overtuigd dat synchroniciteit te maken heeft met lotsbestemming.

'Het lot sleurt ons naar datgene waar we niet recht op af willen gaan', zei hij. Het lot raakt ons van buitenaf als we weigeren gehoor te geven aan zijn oproep van binnenuit. Aandacht voor synchroniciteit maakt het makkelijker om bewust mee te gaan met de veranderingen in ons leven die zich door steeds meer 'tekenen' aankondigen. Als we expres een andere weg in slaan om die te vermijden zal het lot ons toch weer terugsturen.'

Waaraan herken je zinvol toeval?

We kunnen een zinvol toeval niet zelf veroorzaken

Het laat een diepe emotionele indruk op ons achter

Het heeft een symbolische betekenis

Het doet zich vaak voor bij een overgangssituatie in het leven

Het gaat met een vertraging gepaard.
Juist door die vertraging 'past' alles samen

Er is vaak een 'bode', een intermediair betrokken
in de vorm van een persoon, telefoon, fax of brief.

Vaak is er - zelfs bij negatieve synchroniciteit - een reden tot lachen. De ironie van het lot.

Synchronistische gebeurtenissen kunnen complexe patronen vormen. Dat noemen ze de synchroniciteit van de synchroniciteit: door het bezig zijn met het thema kan het heel vaak tot synchronistische gebeurtenissen komen.

Positieve en negatieve synchroniciteit

Er kan sprake zijn van positieve of negatieve synchroniciteit. In het eerste geval: het toeval dat ons leven een positieve wending geeft. Alles lijkt met de stroom mee te gaan in de richting van een positief doel; alles is in harmonie met het 'hele' systeem.

Er is sprake van negatieve synchroniciteit als het leven tegen zit: verstopte waterleidingen, kapotte auto's, stroomstoringen. Het doet zich voor als we noodzakelijke veranderingen niet doorvoeren, niet in harmonie leven of als we de verantwoordelijkheid niet willen nemen voor bepaalde noodzakelijke veranderingen.

In de VS kwamen op 1 maart 1950 alle 15 leden van een kerkkoor, om uiteenlopende redenen, te laat op een repetitie. De één slaagde er niet in zijn auto te starten, een ander had zich verslapen en nog een ander wilde een interessant radioprogramma afluisteren. Vijf minuten nadat het koor met de repetitie had moeten beginnen werd het kerkgebouw door een gasexplosie volledig verwoest. Door de zeer opmerkelijke samenloop van omstandigheden was er niemand in de kerk aanwezig tijdens de explosie.

Sophie en Sophie

Volgens een artikel in het Haarlems Dagblad werden er in november 2005 in het Haarlemse Kennemer Gasthuis op dezelfde dag twee baby's geboren met precies dezelfde naam: Sofie Bijster. Hun vaders hebben ook dezelfde naam: Dennis Bijster en deden op precies hetzelfde moment aangifte bij de gemeente Haarlem. Dennis Bijster uit Haarlem en Dennis Bijster uit Spaarndam wisten van het bestaan van hun naamgenoot, maar niet dat hun vrouwen allebei zwanger waren. Beide vrouwen waren twee weken over tijd toen ze hun kindje kregen. Bovendien bleek dat beide vaders precies dezelfde voornaam hadden bedacht voor het geval het kind een jongetje was geweest.

Dagboek

Wil je inzicht krijgen in de synchroniciteit en de boodschappen in jouw leven dan is het handig om aantekeningen bij te houden. Geschreven notities zijn meestal betrouwbaarder dan je herinneringen. Zeker als het over dromen gaat.

Bronnen:

Joseph Jaworski:
Synchroniciteit

Elisabeth Mardorf:
Dat kan geen toeval zijn!

David Richo:
Onverwachte wonderen

Paul Liekens:
Toeval, hoe doe je dat?

Klaas Landsman:
Bestaat toeval? De Bell-ongelijkheden

5 opmerkingen:

  1. Toeval of geluk, als alles maar in orde is?

    BeantwoordenVerwijderen
  2. zie...

    toeval bestaat niet dat we net gisteren een heel gesprek over toeval hadden en jij dit nu schrijft:-)

    xxx

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Toeval ... een van die onderwerpen, waarover we eindeloos .....

    BeantwoordenVerwijderen
  4. één van de reden dat een blauwe maandag hier altijd met gemengde gevoelens bekeken wordt.
    Woensdag had mijn tosti -ijzer kuren en gaf de geest
    gisteren was het bijna mijn PC geweest.
    Ik ga alles maar eens noteren ... ♥

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Je kunt natuurlijk hoe dan ook 'toeval' gebruiken om iets mee te doe. Iets over jezelf leren of...kijken wat je in huis hebt wat bij dat zwarte jurkje past! Uiteindelijk koppel je zelf het toeval aan iets zoals het jou uitkomt.
    Toeval dat ingevuld wordt via bijgeloof, tja....
    ( Overigens heb ik geen zwart jurkje hoor, hihi)

    BeantwoordenVerwijderen

Laat een reactie achter