Gedachten

Je weet dat gedachten je stemming kunnen veranderen, maar wat je misschien niet weet, is dat je stemming omgekeerd ook je gedachten beïnvloedt. Als je gedeprimeerd of geïrriteerd bent omdat er iets misloopt, is het probleem vaak niet dat vervelende gevoel van dat moment, maar hoe je op dat gevoel reageert. Je kent het vast wel, er gaat iets fout en je neemt meteen jezelf onder vuur: Dat heb ik nu altijd! Het is m'n eigen schuld. Wat is er toch mis met mij dat ik alles verkeerd doe! En dan komen meteen de herinneringen boven aan al je vorige blunders. En voor je het weet sléép je je door de rest van de dag heen.

Kijk, verdriet is een normale reactie op verlies, en angst is een normale reactie op gevaar. De vraag is dus niet waarom die vervelende emoties ontstaan. De vraag is waarom ze soms met je aan de haal gaan.

Het probleem is dat we ons dankzij de neocortex vroegere trauma's helder voor de geest kunnen halen en kunnen fantaseren over toekomstige trauma's. Als wij gevaar of verlies voelen, dan reageert het limbische systeem met angst of verdriet - maar dààrop reageert de neocortex met herinneringen aan wat er allemaal al eens eerder mis is gegaan, en met fantasieën over wat er nog meer verkeerd kan lopen. Zo creëren we virtuele rampscenario's, die ons angstsysteem onnodig blijven stimuleren. En dàt is zo uitputtend. Op zo'n moment zouden we er veel baat bij hebben als iets ons even attent zou maken op dat onderscheid: dit is echt en dàt is virtueel.

Zo kunnen dat soort rampscenario's - àls we er niet bij stilstaan hoe virtueel ze zijn - ons in een stemming brengen waardoor we ons loodzwaar voelen. Terwijl: als je je even afvraagt welke gebeurtenis je nu eigenlijk in zo'n stemming heeft gebracht, en hoe onbeduidend die gebeurtenis eigenlijk maar is, en die onbeduidende aanleiding vervolgens loskoppelt van al die herinneringen en toekomstbeelden die er daarna door je hoofd zijn gaan tollen - dan merk je vaak dat die loodzware stemming vanzelf verdwijnt.

Mindfulness is een techniek die je daar heel goed bij kan helpen. Het is een mythe dat meditatie betekent dat je je hoofd moet leegmaken. Eigenlijk moet je juist kijken welke paden je gedachten volgen, zonder jezelf meteen te bekritiseren en te denken: 'Wat ben je toch een idioot!' Mindfulness leert je te zien dat gedachten maar gedachten zijn: dingen die gebeuren in je hoofd en die wel waardevol zijn, maar die niet per se vertellen wie jij écht bent. Ze zijn jouw kijk op jezelf in de wereld. Eigenlijk is mindfulness vooral een techniek om de dingen zoveel mogelijk te zien zoals ze zijn, zonder je gek te laten maken - niet door je eigen trauma's en door de eisen die je van huis uit zijn opgelegd, en ook niet door de waan van de dag, en door alle andere wanen waar je meer in gevangen zit dan je denkt.

Oliver James