Boeken op recept

Hoe lichaam, geest en ziel kunnen opknappen
van het geschreven woord.

Als de stekende pijn in haar knie ondraaglijk wordt, pakt de zeventienjarige Mackenzie Bearup uit Alpharetta in Georgia een boek en gaat lezen. Meestal is het een tienerboek of een spannend boek. Maar Bearup leest 'alles wat me afleidt, zodat ik aan iets anders kan denken dan de pijn'.

Aangezien Bearup bijna altijd pijn heeft, leest ze veel. Ze lijdt al zes jaar aan reflex sympatische dystrofie (RSD), een chronische, ongeneeslijke ziekte die de zenuwen en bloedvaten aantast en ernstige zwellingen en ongemak veroorzaakt in lichaamsdelen die ooit letsel hebben opgelopen.

'Vooral als ik door mijn been dagenlang in bed moet blijven, ga ik altijd liggen lezen om te vluchten voor de pijn in mijn knie, weg uit mijn kamer, uit de werkelijkheid', vertelt ze. Niets hielp tot nu toe — geen pijnstillers, fysiotherapie, acupunctuur of hyperbare zuurstoftherapie — alleen de leeskuur die ze zichzelf heeft voorgeschreven. 'Tot nu toe zijn boeken het enige wat helpt', verklaart Bearup.

Lezen en genezen gaan al eeuwen samen. In het oude Egypte stonden bibliotheken bekend als psyches iatreion, sanatoria voor de ziel. In de Renaissance dacht men dat de poëzie van de Psalmen 'kwalen van lichaam en ziel verdreef', aldus de Italiaanse humanist en filosoof Marsilio Ficino. En aan het begin van de negentiende eeuw werden in de Amerikaanse psychiatrie al discussies gevoerd over lezen als therapeutische techniek.

Nu komt de wetenschap met de bewijzen van wat lezers en schrijvers allang weten: woorden bieden genezing en nieuwe energie voor lichaam en geest. Biblio-therapie — waarbij specifieke teksten worden gelezen die zijn afgestemd op specifieke situaties of aandoeningen — wint dan ook aan populariteit onder psychologen, artsen, bibliothecarissen en docenten.

'Of het nu om lichamelijke ongemakken of kwalen gaat, emotionele conflicten of problemen, of moeilijkheden die uit sociale situaties in het gezin, op het werk of in de buurt voortkomen: door het lezen van boeken kunnen je gevoelens en je gedrag veranderen’, meent Joseph Gold, voormalig docent Engels aan de universiteit van Waterloo in Ontario, Canada, en auteur van The Story Species: Our Life-Literature Connection.

Biblio-therapie is er in allerlei soorten en vormen. Een arts of therapeut kan in de context van zijn praktijk iets voorschrijven, maar lezen kun je ook gewoon zelf thuis doen. De therapie kan bestaan uit lezen of schrijven, of beide. Als tekst kan fictie (Shakespeare, Proust of Rilke bijvoorbeeld) of non-fictie (vooral zelfhulpboeken) worden gekozen. De patiënten kunnen jong of oud zijn, man of vrouw, afgestudeerd of niet. In Europa en Amerika komen steeds meer praktijken van niet-medische biblio-therapeuten, mensen die leessuggesties doen op grond van iemands persoonlijke situatie om de algehele kwaliteit van leven van de cliënt te verbeteren of zelfs specifieke symptomen te verlichten.

Medicijn

Duidelijk is dat lezen meer kan brengen dan alleen maar afleiding en plezier. Het kan je troosten, inspireren en inzicht verschaffen. Literatuur is het uitgelezen medicijn om talloze problemen het hoofd te bieden, of het nu gaat om klachten van emotionele of fysieke aard. Romans en gedichten zijn in staat onze gevoelens en gedachten te beantwoorden en raken zo vervlochten met ons persoonlijke verhaal. Het stelt ons in staat ons te verplaatsen in een ander, zodat we ontdekken dat er meerdere personen in ons schuil kunnen gaan. En op die manier begrijpen we steeds een klein beetje meer van onszelf.

Genezen door lezen ... het kan, maar lees wel de bijsluiter:

Vooral aandachtig lezen en je het verhaal eigen maken