Tijd

Onze tijd is afgeleid van de stand van de zon.
Het eerste apparaat om de tijd te meten,
was een zonnewijzer

Tijd (de ~ (m.), ~en)

Grootheid van de voortgang en opeenvolging van de gebeurtenissen als een ononderbroken stroom

Het geschikte of vastgestelde punt in de opeenvolging van de gebeurtenissen => tijdstip

Periode, deel van de opeenvolging van gebeurtenissen => tijdsafstand

Tijdperk Geregeld terugkerende tijdruimte of tijdstip waarin bepaalde verschijnselen optreden of bepaalde werkzaamheden verricht worden

[taalk.] Vormenreeks van een werkwoord die heden, verleden of toekomst uitdrukt => tempus

[geol.] Tijdseenheid van lage rang, één rang lager dan tijdvak.

Aldus Van Dale. Wikipedia schrijft:

Tijd kan na hoogte, breedte en lengte gezien worden als de vierde dimensie. Van een gebeurtenis kan gezegd worden dat deze na een andere gebeurtenis plaatsvindt. Een gebeurtenis vindt plaats op een tijdstip. De tijd wordt wel gezien als een opeenvolging van tijdstippen. Daarnaast kan bepaald worden hoe lang een gebeurtenis na een andere plaatsvindt. Het betreft dan de tijdsduur tussen twee tijdstippen. Tijd is het begrip waarmee deze volgorde en duur worden beschreven. Tijd volgt uit het axioma van (of ligt zelf als axioma ten grondslag aan) oorzakelijkheid. Dat wil zeggen dat we tijd alleen kunnen definiëren als we het bestaan van oorzakelijkheid erkennen, of andersom, dat oorzakelijkheid alleen in termen van tijd kan worden gedefinieerd.

Snelheid van de tijd



De verbluffend snelle bewegingen van meesters in de vechtkunst – zo snel dat het ongeoefende oog ze niet kan volgen – kunnen in de gedachten van de uitvoerder worden verricht met haast balletachtige bedachtzaamheid en gratie, of 'ontspannen concentratie', zoals trainers en coaches het graag noemen. Die verandering in de snelheidsbeleving wordt in films als 'The Matrix' dikwijls overgebracht door afwisseling van versnelde en vertraagde versies van de handeling.

Het vakmanschap van atleten is (ongeacht hun aanleg) alleen met jarenlange, trouwe oefening en praktijk te bereiken. Eerst zijn er intensieve, bewuste inspanning en aandacht nodig om elke nuance van techniek en timing te leren. Maar op een gegeven moment raken de basisvaardigheden en hun neurale representatie zo in het zenuwstelsel verweven dat ze haast een tweede natuur worden en geen bewuste inspanning of besluiten meer vergen. Eén niveau van de hersenactiviteit kan automatisch verlopen terwijl een ander niveau, het bewuste, een tijdsbeleving creëert, een beleving die rekbaar is en verdicht of verruimd kan worden.

Bron: Oliver Sacks

Julian Barbour - tijd bestaat niet

Julian Barbour werd vijfendertig jaar geleden gegrepen door de vraag wat tijd nu eigenlijk is. De vraag heeft hem sindsdien niet meer losgelaten.

Volgens theoretisch natuurkundige

Julian Barbour is tijd een illusie en leven we in plaats daarvan in het 'eeuwige Nu'.

Alle gebeurtenissen zijn momentopnames die los van elkaar staan maar we zetten ze met onze hersenen in een bepaalde volgorde, waardoor de illusie van tijd ontstaat.

Bij een film worden losse afbeeldingen getoond maar de illusie van een continue beweging wordt gecreërd door het feit dat de afbeeldingen sneller worden afgedraaid dan onze ogen kunnen detecteren.

Volgens Barbour kun je de algemene relativiteitstheorie en de kwantummechanica samenbrengen door te zeggen dat er geen tijd is. Dit wordt weergegeven met behulp van de Wheeler-Dewitt vergelijking die onder meer gaat over tijdloosheid.

Er zijn eindeloze realiteiten in het Nu waarin expressies van onszelf simultaan ervaringen opdoen.

Zijn uitleg is helder en goed duidelijk. Het meest haal je uit wat Julian NOWS noemt. Alles bestaat uit Nu momenten. De Nu momenten kan je bijvoorbeeld op een polaroid foto zetten en door elkaar heen husselen. Het maakt niet uit in welke volgorde je ze dan legt want het verandert de foto niet, alleen de plaats waar die ligt ... bijvoorbeeld een foto van dat pijnlijke moment uit het verleden ... als we iets herinneren, weer even naar boven halen, kijken we als het ware weer naar die polaroid foto en voelen weer hetzelfde als op dat moment. Natuurlijk kun je dat moment gewoon verwisselen met een polaroid van een gelukkig moment.

Tijd bestaat alleen uit Nu momenten dat is ook alles waar je wat in kan betekenen ... allemaal momentopnames ... soort snelle reflex camera foto's van elke seconde van je leven. Het lijkt alsof wij de foto's zijn maar het zijn maar illusies ... los staand van ons als onze ware natuur ... wij maken het liniair (in bepaalde volgorde) maar dat is de illusie.

Klik hier

voor de video waarin Julian Barbour
zijn omstreden ideeën uitlegt.

Citaten over tijd

Ik denk nooit aan de toekomst

zij komt gauw genoeg.

Albert Einstein

Niets is meer waard dan de dag van vandaag.

Johann Wolfgang von Goethe

We worden oud als de mensen tegen ons zeggen

dat we er jong uitzien.

**

Tijd die we nemen

is tijd die ons iets teruggeeft.

Ferstl

De tijd gaat sneller

naarmate we hem beter gebruiken.

Alexander Pola

De factor tijd is geen mathematische grootheid

en kan slechts worden gemeten naar de intensiteit

waarmee hij werd doorleefd.

Godfried Bomans

Eeuwigheid is niet de oneindige voortzetting van de tijd,

doch de afwezigheid van de tijd.

Jan Greshoff

Hoe je je tijd doorbrengt, is belangrijker dan hoe je je geld besteed. Je vergissen wat betreft tijd, kan goedgemaakt worden, maar de tijd is voor altijd verloren.

Norris

De tijd is het middel

waardoor de natuur voorkomt

dat alles tegelijk gebeurt.

H.C.

Tijd is de beste leraar.

Helaas doodt hij al zijn leerlingen.

H.Berlioz

Tijd is te traag voor hen die wachten, te snel voor hen die vieren, te lang voor hen die rouwen, te kort voor hen die genieten en een eeuwigheid voor hen die liefhebben.

**

Als we binnenkort alle raadsels hebben opgelost, zullen we nog altijd het raadsel van de tijd overhouden. Dat zijn we namelijk zelf.

Harry Mulisch

Leef Nu

We hebben niet te weinig tijd; in werkelijkheid verspillen we teveel tijd. Door ons te richten op die mooie dag die komen gaat, op morgen, op de vakantie. We verspillen ons leven omdat we geloven dat we eeuwig leven. Daarom is een dag voor ons niets waard, maar richten we ons op wat op een mooie dag zal komen en stelen zo van het heden, dat feitelijk de enige werkelijkheid is. Het allergrootste verlies brengt het uitstellen met zich mee.

Deze woorden zijn geschreven in een boek waarin de hoofdpersoon helemaal weg is van Lucius Annaeus Seneca, Romeins schrijver en stoïcijns filosoof. En er schuilt niet alleen een kern van waarheid in, het is gewoon geheel waarheid. Leef vandaag, leef Nu, en wacht niet op morgen. Daar gaat de tijd veel te snel voor.

Tijd paradox: het verleden veranderen

Tijdreizen vind ik persoonlijk één van de leukste onderwerpen in de wetenschap. Ook in science-fiction wordt er heel veel gebruik gemaakt.

De bekendste van alle tijd paradoxen is die waarbij de tijdreiziger teruggaat naar het verleden om één van zijn voorouders te vermoorden. Het klassieke voorbeeld is de fameuze grootvader-paradox van René Barjavel in: Le Voyageur Imprudent.

Zelf neem ik een ander voorbeeld; niet zijn grootvader, maar zijn moeder! Als de tijdreiziger teruggaat in de tijd om zijn moeder te vermoorden ontstaat er een tegenspraak want: Als zijn moeder dood is voordat zij de tijdreiziger gebaart heeft, kan laatstgenoemde nooit hebben bestaan. Maar in dit geval kan hij ook de moord niet hebben gepleegd. Dus als de vrouw blijft leven, gaat ze dood, en als ze doodgaat, blijft ze leven! Het resultaat is hoe dan ook onzinnig. Veel reistijdsverhalen hebben zich met deze netelige kwestie bezig gehouden.

In de film Back to the Future probeert de tijdreiziger Marty McFly, niet zijn jonge moeder te vermoorden, maar raakt hij verzeild in haar liefdesleven en zo dreigen haar trouwplannen in de soep te lopen. Zo dreigt hij zijn eigen bestaan uit te wissen. Maar zelfs als dat zou gebeuren is de paradox daarmee natuurlijk nog niet van tafel, omdat hij in dat geval ook nooit naar het verleden zou zijn gereisd om in de geschiedenis in te grijpen.

Paradoxen als deze ontstaan, omdat er een causaal verband is tussen verleden en toekomst. Je kunt het verleden niet veranderen zonder ook het heden te veranderen, daardoor zou een causale lus ontstaan. Omdat het gedrag van veel fysieke systemen gevoelig is voor heel kleine veranderingen, zou het zelfs een heel bescheiden ingreep in het verleden dramatische gevolgen voor het heden kunnen hebben. Stel hoe anders de wereld zou hebben uitgezien als de genetische manipulatie die tot het ontstaan van onze voorouders heeft geleidt niet zou hebben plaatsgevonden, omdat het wezen in kwestie een centimeter verder naar links was gaan staan, waardoor het cruciale Kosmische stralingsdeeltje dat de mutatie veroorzaakte hem net miste.

In het verhaal "A Sound of Thunder" van Ray Bradbuy, trapt een tijdreiziger die teruggaat naar de tijd van de dinosauriers per ongeluk op een vlinder, waardoor hij een hele reeks gebeurtenissen in gang zet die de hele verloop van de geschiedenis in de war schoppen.

Een paradox ontstaat als we causale lussen combineren met een onbeperkte vrije wil. Als de tijdreiziger erachter zou komen dat hij sommige dingen eenvoudig niet kan doen zoals het vermoorden van zijn moeder-zal zo'n paradox nooit ontstaan.

Maar waarom zou er iets de vrije wil in de weg staan? Wellicht is het zo dat je voortdurend naar het verleden kunt reizen, maar dat je bij aankomst telkens in je handelen wordt beperkt. Als je probeert je moeder te vermoorden, weigert het geweer misschien, of wordt je voortijdig gearresteerd wegens verdacht gedrag. Een andere mogelijkheid is dat wat je in het verleden zou willen doen vormgegeven door wat in de overeenstemming is met de toekomst waar je vandaan komt. Hoe het ook zij, vrije wil is een glibberig concept dat zelfs zonder tijdreizen al moeilijk in overeenstemming te brengen is met de wetten van de fysica. Dat is ook de reden dat veel filosofen de vrije wil hebben afgedaan als een illusie.

Tijdreizen

Waarom mijn belangstelling voor tijdreizen? Het onderwerp is steeds meer ook buiten de sciencefiction en filosofie, een onderwerp van wetenschappelijk onderzoek en ook al sommige wetenschappers het onderwerp tijdreizen als een intellectueel spelletje beschouwen, zitten er ook serieuze kanten aan. Gedachte-experimenten hebben Galilei in staat gesteld de wet van de vallende lichamen op te stellen zuiver alleen door erover na te denken. Er zou een dag kunnen komen dat we met zijn alle tijdreizigers worden, een fascinerende gedachte!

De grootvader paradox is een paradox die voortkomt uit het tijdreizen en komt in het kort neer op de vraag: "wat gebeurt er als iemand terug in de tijd gaat en zijn grootvader vermoordt voordat hij vader of moeder heeft kunnen verwekken"?

Als een tijdreiziger dit probeert zijn hier drie mogelijke gevolgen op:

Zodra de tijdreiziger zijn grootvader vermoord, zou hij niet bestaan want zijn vader of moeder heeft hem niet kunnen verwekken, maar dan is er ook niemand die de grootvader heeft vermoord en zal deze dus wel de vader of moeder van de tijdreiziger verwekken en zal de tijdreiziger dus wel bestaan en terug in de tijd kunnen reizen om zijn grootvader te vermoorden. De gebeurtenissen vanaf het moment dat de tijdreiziger in het verleden arriveert worden 'over de originele gebeurtenissen heen geschreven'. Bij deze manier van tijdreizen moet de tijdreiziger dus altijd oppassen dat hij niet voorkomt dat zijn jongere (of nog niet geboren) ik terug zal reizen in de tijd. Dit zou namelijk het einde van de wereld kunnen worden. Deze manier van tijdreizen komt onder andere voor in Back to the Future.

Wanneer de tijdreiziger arriveert in het verleden is er een ingreep in de tijdlijn en ontstaat er op hetzelfde moment een nieuwe parallelle tijdlijn. Er bestaan er nu twee tijdlijnen of een parallelle Universums 'naast elkaar' in het Multiversum: de tijdlijn waar de tijdreiziger in het verleden teruggereisd is en zijn grootvader vermoord en de 'originele' tijdlijn waar er in het verleden niets ernstigs met zijn grootvader gebeurd is zodat de tijdreiziger gewoon geboren wordt om later naar het verleden te kunnen reizen. De tijdreiziger arriveert in het verleden.

Het is mogelijk dat hij dingen die hij nog moet meemaken, al heeft gehoord voordat hij ging tijdreizen. Er komen omstandigheden die er toe leiden dat hij zijn grootvader niet vermoordt. Hij kan zijn grootvader dus niet in het verleden vermoorden. Er is namelijk maar één tijdlijn die door het bestaan 'al van tevoren bedacht' is en daarbij wordt de grootvader niet vermoord, wordt de vader of moeder verwekt en vervolgens de tijdreiziger die zonder succes terugreist in de tijd om te proberen zijn grootvader te vermoorden. Deze manier van tijdreizen komt onder andere voor in The Terminator en Harry Potter en de Gevangene van Azkaban.

De grootvader paradox en variaties daarop zijn een dankbaar onderwerp in de sciencefiction.

Time is free

"Time is free, but it’s priceless.

You can’t own it, but you can use it.

You can't keep it, but you can spend it.

Once you’ve lost it

you can never get it back."

Harvey Mackay

Overal Tijdloosheid

Zes wijzen, zoekers naar Waarheid en Wijsheid, gingen op zoek naar de ziener Pippalãda. Hun hart was vervuld van verlangen naar DAT, het Allerhoogste Brahman. "Hij zal het ons verklaren", zo dachten zij.

De wijze ziener ontving hen en zei tegen hen: "verblijf een jaar in mijn ashram, verdiept in meditatie, de zinnen beheerst, vol diep vertrouwen en stel mij dan uw vragen; dan zal ik u waarlijk alles leren wat er te weten valt."

Uit: Prashna Upanishad I.1 en 2

De vakantieganger van tegenwoordig heeft need for speed, zodat hij zich daarna kan gaan onthaasten. We nemen de 'snel' boot naar de Waddeneilanden, zodat we daarna meer tijd hebben. We nemen de snelste trein of de snelste route om ergens te komen. We nemen al jaren de autosnelweg, die helaas het tegenovergestelde oplevert. Dat de files toenemen hoeft niet te worden gezegd. Het hele jaar staan we in de file en gaan we op vakantie dan staan we wederom richting zuiden in een kilometerslange rij omdat we er zo graag snel willen zijn.

Hoe zit dat toch met ons mensen, wat denken we te winnen als we alles zo snel mogelijk gaan doen? Het fenomeen Tijd dient zich meer en meer aan.

"Tijd bestaat niet" zeggen de oude rishis, of sterker nog: Tijd is illusie. Tijd is hetzelfde als 'de mind' en bestaat om die reden slechts zolang er gedachten zijn. Zodra deze gedachten verdwijnen, houdt ook de Tijd op te bestaan en ontstaat er een Staat van Tijdloosheid. Dit kunnen we ervaren in Meditatie.

De Prashna Upanishad gaat over zes zoekers naar Waarheid die een Ziener bezoeken. De achtergrond van deze Upanishad wordt gevormd door de Atharva Veda en de zes vraagstellers bundelen als het ware de belangrijkste punten van deze Veda.

Veda betekent Weten en Prashna betekent 'Vraag'. De gehele Upanishad bestaat uit zes vragen van zes zoekers naar de ultieme uiteindelijke Waarheid, voorbij alle Tijd, voorbij alle Gedachten.

Deze zes zoekers hadden zelf al jarenlang gemediteerd, de Vedas bestudeerd en aan zichzelf gewerkt. Ze hadden veel kennis vergaard. Ze kenden de geschriften op hun duimpje. De rituelen, de mantras waren hun bekend, maar nog steeds waren ze niet in staat geweest om dat te vinden. De uiteindelijke openbaring van het hoogste. Brahman was nog niet als realisatie doorgedrongen in hun hart. Daarom zochten ze hulp en benaderden daarvoor de wijze Pippalada, die hen ontvangt in zijn ashram.

In de Vedas wordt het mensenleven in vier fasen verdeeld- vier Ashrams om bepaalde dingen te leren. Ashram betekent: een plaats om te rusten, een plaats om te Zijn.

De lengte van een mensenleven werd op ongeveer 100 jaar gedacht, en elke fase op een kwart daarvan, op zo ongeveer 25 jaar.

De eerste fase
Brahmacharya-ashram

Tot ongeveer 25 jaar was de fase van leren, student zijn. Een kind werd omstreeks zijn zevende jaar naar een leraar, guru, gebracht. Daar leerde het lezen en schrijven, maar ook de Geschriften, mantras en rituelen. In deze levensfase was het de bedoeling om alle mogelijkheden die iemand in zich heeft te ontwikkelen.

Dit betekent dat Pippalada ziet dat de vraagstellers het oprecht menen, anders had hij hen niet ontvangen. Oom de dharma te leren leven.

De tweede fase
Grhasthya-ashram

Tot ongeveer vijftig jaar, was de fase van werken, een gezin stichten. In deze periode trouwde men, kreeg kinderen. Er moest geld verdiend worden om het gezin en de ouders te onderhouden. Het was de periode van de familie-ashram. Dienstbaarheid aan anderen in woord en daad stond centraal. Zich verder verdiepen in de Geschriften, mantras; zingen en rituelen verrichten hoorde bij deze periode.

Rituelen rond huwelijk, geboorte, maar ook dagelijkse en periodieke rituelen. Een hulp en steun bij het dagelijks leven waren de rondtrekkende sanyasins. In de familie-ashrams waren zij altijd welkom, kregen zij eten en onderdak en luisterde iedereen naar de wijsheid van hen in de Satsang.

Satsang is het samenzijn om naar Waarheid te luisteren, in Waarheid te zijn.

De derde fase
Vanaprastha-ashram

Tot ongeveer vijfenzeventig jaar, was de fase van terugtrekken, van wijsheid opdoen.In deze periode waren de kinderen groter en zelfstandig geworden. In alle materiële zaken was voorzien, huis, eten, kleding. Aan alle verplichtingen was voldaan: tijd om zich naar binnen te keren, om zich terug te trekken en de wereldse zaken aan anderen over te laten. Vaak trokken mensen in deze periode naar het bos, om daar in eenvoud hun pad verder te gaan, te zoeken naar de mysteries van van het Zelf. De zes zoekers in de Prashna Upanishad waren hier een voorbeeld van.

De vierde fase
Sannyasa-ashram

Sommigen bleven teruggetrokken in het woud. Mensen kwamen naar hen toe, met vragen en problemen. De Ziener Pippalada was één van hen. Anderen gingen op pad als nomadisch leraar en kregen onderdak in de familie-ashrams en konden zo de Waarheid verder dragen.

Hoewel Pippalada ongetwijfeld blij zal zijn geweest met dergelijke oprechte zoekers naar Waarheid, vraagt hij hen toch te wachten, alvorens hij de vraagstellers gaat belonen. Hij vraagt ze doodleuk om een jaar lang te wachten alvorens ze zelfs maar één vraag mogen stellen. Kom daar in deze tijd maar eens mee. Hij vraagt ze een jaar lang in zijn ashram te mediteren,en de zintuigen te beheersen. Dat laatste betekent vrijwel geheel zwijgen, zeer matig eten en slapen en ook seksuele onthouding. Hij vraagt ze om alles opzij te zetten en geen enkele twijfel te hebben, dat wil zeggen vól vertrouwen te zijn, en pas daarna mogen ze één voor één hun vragen gaan stellen. Daarmee vraagt hij hen dus als eerste om Tijd te nemen, geduld te hebben en tevens om bescheiden te zijn. Ze krijgen dit als allereerste les, alvorens de vraag naar de bron van alle bestaan mag worden gesteld.

Pippalada was zich terdege bewust waar de vragen stellers voor kwamen en ook dat ze al de nodige kennis hadden. Hij wist echter ook dat een mentaal antwoord niet een juist antwoord kon zijn en bereidde de grond voor om ze ontvankelijk te maken voor de realisatie van dat wat voorbij de redeneringen zich openbaart, op het moment dat alle Tijd stopt. Haast is daarbij nooit een goede raadgever en hij helpt hen op deze manier om vanbinnen volledig kalm en rustig te zijn.

Op het moment dat het jaar was verstreken ging Kabandhi 2 naar Pippalada en vroeg hem:

"Wie schiep het Universum, uit Wie komt al wat leeft en bestaat in dit heelal voort?

Daarop antwoordt Pippalada dat de Heer der Schepping (Brahman),  vol verlangen was om het vele te worden. Hij trok zich terug in diepe meditatie en bracht toen voort Leven en Stof en daaruit ontstond al wat leeft en beweegt in het heelal.

Het beeld dat Pippalada hierbij gebruikt is dat van de zon. In beeldende taal schetst hij hoe het ene uit Zichzelf het vele voortbrengt als stralende Geestelijke zon die zich bindt aan de materie. Er ontstaat zo een beeld van een Universum dat bestaat uit Licht, uit zuiver stralend Licht. Dit Licht dat Aldoordringend is, Alomvattend leven is, straalt naar alle windstreken. Dit Licht leeft en straalt en is door alles heen altijd in alles Aanwezig.

In alle Upanishaden komt deze wijsheid naar voren. In iedere Upanishad en ook in de Bhagavad Gita wordt herhaald dat het Universum bestaat uit Eenheid in Verscheidenheid. Eén Bewustzijn, Aldoordringend in een Veelheid aan vormen. Maar vooral wordt altijd benadrukt dat de mens als enig wezen in zich de potentie draagt om dit ook zelf te realiseren. De mens heeft het bewustzijn om zich hiervan bewust te zijn en zich bewust met dit Aldoordringend Bewustzijn te verbinden.

Door de eeuwen heen zijn er verschillende wijzen, heiligen en zieners geweest die dit ook realiseerden, zowel in het oosten als in het westen en via verschillende wegen. Geen enkele religie kwam hieraan te pas.

De bekende Amerikaanse psycholoog William James benadrukte herhaaldelijk dat ons normale, dagelijkse bewustzijn slechts een bijzondere vorm van bewustzijn is, waaromheen - door de allerdunste afschermingen gescheiden – allerlei volstrekt andere vormen van bewustzijn liggen, allen verbonden in Eén Bewustzijn.

Ken Wilber, eveneens een bekende Amerikaans psycholoog schrijft in zijn boek "Zonder Grenzen':

"Het is alsof ons alledaags bewustzijn slechts een onbetekenend eiland is, omgeven door een uitgestrekte oceaan van een onvermoed en onbekend bewustzijn, waarvan de golven onophoudelijk op de riffen van ons gewone bewustzijn slaan, totdat ze - heel spontaan kunnen doorbreken en ons eilandbewustzijn overspoelen met de kennis van een uitgestrekt, intens en zeer wezenlijk Bewustzijn.

Moslims noemen het Opperste Eenheid en ook wordt het dikwijls 'Kosmisch Bewustzijn’ genoemd. Het zijn allemaal termen voor het ENE, wat de zieners DAT ofwel Brahman noemden. In feite is er geen naam voor, omdat het voorbij alle namen en vormen IS.

In een ander vers van de Prashna Upanishad zegt Pippalada:

"Als spaken aan de naaf van het wiel bevestigd en daarmee tot eenheid verbonden, zo zijn alle dingen verbonden met dit Zijn, de ene Levenskracht. Al wat Kracht of Wijsheid is, bestaat dankzij die Ene Kracht die zuiver Leven is."

Een verderop …"Dat kennend wordt de mens vereend met dat, het hoogste Zelf; bevrijd van het leven in de stof wint hij onsterfelijkheid."

Hier wordt niet gesproken van lichamelijke onsterfelijkheid, maar van een staat die 'los' is van de stof, los van de materie, los van het lichaam. Als we dit nader bekijken, zien we dat bij een wiel de beweging altijd aan de buitenkant zit. Hoe dichter bij het middelpunt, des te dichter bij het bewegingloze. In het centrum is het stil. Zodra het stil in ons wordt, ervaren we het mysterie van de tijdloosheid in ons Zelf, zijn we in ons centrum van totaal bewust zijn.

In de Svetasvatara Upanishad staat dat dit allerhoogste Mysterie het geheim der wijzen is - de geheime leer – en slechts zal worden geopenbaard in het hart van diegene die deze waarheid met hart en ziel is toegewijd.

Vreemd genoeg hoeven we daarvoor alleen vanbinnen te worden, waar we in al onze jachtigheid naar op zoek zijn: Stilte

Dit gejaagde zoeken naar Stilte is als de moeder die de baby in haar armen draagt en in paniek om zich heen roept: "waar is mijn baby, wáár is mijn baby" Ze vergat simpel te kijken, héél dichtbij, naar de rustig slapende baby in haar armen. Zo vergeten ook wij dikwijls te kijken naar dat wat het dichtste bij ons ligt: stilte, tijdloosheid. We hoeven alleen maar te kijken in de juiste richting en we kunnen het ervaren.

Eenmaal deze stilte in onszelf gevonden, hebbend, maakt het niet uit hoe lang de boot naar Terschelling erover doet of welke weg de snelste is.

Het is al stil, tijdloosheid is dan overal waar je bent, dus waarom zou je nog haasten. Sterker nog, hoe eerder je stopt met haasten, des te sneller.

Over ruimte en tijd

'De dingen staan in een kamer, de kamer is een huis, het huis staat in een stad, kortom, het gegeven is de ruimte, die zelf niet op deze wijze grijpbaar voor handen is. In de ruimte worden drie, loodrecht op elkaar staande richtingen onderscheiden: lengte, breedte en hoogte.

De ruimte met haar drie dimensies betekent op zichzelf nog geen echte werkelijkheid. Het starre beeld van de foto moet tot film worden, de tijd moet erin springen als een nieuwe, maar andersoortige diepte. Beweging is pas mogelijk daar, waar zowel ruimte als tijd gegeven is.

Kenmerkende verschillen tussen ruimte en tijd zijn onder meer, dat de tijd slechts één dimensie heeft, lineair is, en voorts dat men in de ruimte heen en weer, voor- en achteruit kan gaan, in de tijd echter niet. Stelt men de tijd voor als een stromen, dan kan men de tijd onomkeerbaar noemen.

De grote filosoof Immanuel Kant werd getroffen door de onmogelijkheid ruimte en tijd weg te denken. Men kan ieder voorwerp wegdenken, zelfs de hele wereld, maar zonder de ruimte zijn de dingen ondenkbaar. En zo kan men ook wel de verschijnselen uit de tijd wegdenken, maar niet de tijd zelf. Daarom zijn ruimte en tijd onmisbare vóórwaarden tot de waarneming van de objectieve werkelijkheid. Ruimte en tijd zijn daarbij geen concrete zaken, maar de structuren, de vormen waardoor de mens deze wereld waarneemt.

Allereerst blijkt uit de ontwikkeling van de hedendaagse natuurwetenschap, dat ruimte en tijd steeds meer één geheel vormen. Bij tijdsbepaling en de beschrijving van de ruimte speelt het licht een grote rol. Daar komt dan ook de belangrijkste rol van de waarnemer om de hoek kijken. De relativiteitstheorie leert geenszins een relativisme, wel een tijdbepaling, die samenhangt met de plaats van de waarnemer. Tijd hangt nauw samen met waarnemend bewustzijn.'

Uit het boek Filosofische Oriëntatie
van Prof.C.A. van Peursen
1920 - 1996

Tijd

De tijd vliegt

Hemeltje lief, wat vliegt de tijd ...

die gedachte, vervult me soms met spijt.

niet reëel misschien.

Want "toen" heb ik het leven gewoon anders gezien.

anders had ik het vast anders gedaan.

Op een andere manier in het leven gestaan.

misschien beter, misschien slechter,

misschien eenzamer, misschien hechter.

Heeft het zin om terug te kijken?

zullen voorbije jaren, daardoor anders lijken?

Anders dan toen je er nog middenin stond,

en dacht dat je er bevrediging in vond.

had ik het anders willen doen?

Nu wetende, hoe het was ...

toen, ach ...

het is nou eenmaal een gegeven,
het leven, dien je te leven.

Dat besef ik allemaal wel.

maar toch ...

het gaat me veel te snel.

Voorbij een week, een maand, een jaar.

denk ik ooit ... had ik maar ...

had ik maar bewuster geleefd,

meer doelen nagestreefd.

minder gepiekerd over de "centen",

meer genoten van momenten.

Bewuster mijn kinderen "gezien"

dat laatste ... ja ... misschien ...

wat is er veel aan me voorbij gegaan

in de hectiek van het bestaan.

Ach ... het gaat zoals het gaat.

en komt het besef vroeg of laat ...

dat het beter had gekund.

hopelijk is er dan nog wat tijd gegund.

Tijd voor bezinning ... wat heb ik nog voor wensen?

voor mezelf ... voor andere mensen ...

wat heb ik nog voor dromen?

zal ik daar nog aan toe komen?

Maak ik daar plaats voor in mijn leven?

in de tijd ... die me nog wordt gegeven.

Het houdt me bezig, steeds meer.

Ik ga er echt voor zitten ... binnenkort ... een keer.

Tijd

Te traag voor hen die wachten

Te snel voor hen die vrezen

Te lang voor hen die rouwen

Te kort voor hen die genieten.

Maar voor hen die liefhebben

is Tijd eeuwigheid.

Tijd

Wat is het leven mooi

Broos

En zo een groot avontuur

Golvende landschappen

Bedekt met ontelbare bomen

Vogels vliegen lustig.

Een eenzame reiziger

Verdiept

In gepeins

Merkt niets

Gedachten fluisteren

Onhoorbaar

De stilte

Nietig

Klein

Kleinst.

De aarde

Blauwe bol

Draait

Rond en rond.

De tijd

Neemt afscheid ...

Jullie zijn vergeten dat het leven zo mooi is zodat jullie elkaar uit het oog verloren en ieder zich opsloot in zijn eigen leefwereld. Maar kijk toch eens goed rond en zie hoe alles perfect in mekaar past. Herinneren jullie je niet meer dat alles jullie erfrecht is, dat jullie geschenken krijgen iedere dag opnieuw in overvloed en zonder onderscheid te maken? In ieder van jullie huist een stukje van die ander want jullie zijn verbonden met elkaar. Geluk is een erfrecht. Waarom dan vechten? Waarom dan die ander pijn doen? Als jullie maar konden beseffen welk voorrecht jullie hebben. Als jullie maar konden voelen. Neen, niet met jullie verstand. Maar met jullie hart, dat de poort is naar de opperste vreugde en het eeuwig geluk. Luister naar jullie melodie van jullie leven. Jullie kunnen haar horen als je goed luistert.
Ze leidt jullie door bergen en dalen.

Even neem ik afscheid zodat jullie je bewust worden dat tijd niet belangrijk is, maar het moment in het NU. Nu is altijd NU. Er zijn geen grenzen in de tijd. Koester alles met jullie hart.
Leef intens en geniet ...

Alles

Stond

Stil

Nu

Het leven

Is

Een aaneenschakeling

Van

NU.

Tijd

Tijd kan na hoogte, breedte en lengte gezien worden als de vierde dimensie. Van een gebeurtenis kan gezegd worden dat deze na een andere gebeurtenis plaatsvindt. Een gebeurtenis vindt plaats op een tijdstip of moment. De tijd wordt wel gezien als een opeenvolging van tijdstippen. Daarnaast kan bepaald worden hoe lang een gebeurtenis na een andere plaatsvindt. Het betreft dan de tijdsduur tussen twee tijdstippen. Tijd is het begrip waarmee deze volgorde en duur worden beschreven.

De verschillende tijdsoorten

Tijd is geen eenduidig begrip, je kunt het op verschillende manieren zien en vooral ook ervaren. Tegenover die subjectieve, eigen beleving, van tijd staat de meer abstracte tijd. Tijd is dan de eenheid die we continu inzetten voor allerlei zaken. In dit artikel meer over de verschillende gedaanten van tijd en tijdservaring.

Om het begrip tijd beter te kunnen duiden, is het goed om de verschillende gedaantes van tijd op een rij te zetten. De drie gedaantes waarin we tijd kunnen onderscheiden zijn:

De objectieve tijd:

De tijd buiten ons. De objectieve tijd hangt samen met de stand van de zon en de aarde, ruimte van dag en nacht en de wisseling van de seizoenen;

De sociale tijd:

De kalenders en de klokken. Sociale tijd stelt ons in staat sociale handelingen te plannen, de duur en het einde ervan in de eenheid uit te drukken;

De subjectieve tijd:

De tijd die vliegt, kruipt, stilstaat. Subjectieve tijd zijn de verschillende belevingen van tijd die mensen hebben. Het is onze ervaring van tijd die keer op keer verschilt.

Kloktijd:

De motor achter de versnelling van het leven.

Het is de subjectieve tijd die wij continu van binnen ervaren, maar het is sociale tijd die op ons drukt. De klok is een belangrijke motor achter de economie ('tijd is geld', meer produceren, meer consumeren). We hebben het drukker, we moeten meer in minder tijd, maar we willen ook meer. Diverse technieken helpen ons tijd te besparen, maar met dezelfde vaart vullen we die extra tijd weer. De Deense sociaal-antropoloog Thomas Hyllen Eriksen vergelijkt de versnelling van ons leven met musici in een orkest dat opeens twee keer zo snel speelt. 'Hoe meer tijd we besparen, hoe minder tijd we overhouden', stelt hij. Dat is volgens hem ook een van de grote paradoxen van de informatierevolutie.

De klok, kloktijd (sociale tijd) heeft langzaam de subjectieve tijd opgeslokt, zo stelt filosofe Joke J.Hermsen. Volgens haar zouden we de innerlijke tijd (subjectieve tijd) weer meer in het vizier moeten krijgen. 'Ondanks alle tijdsbesparende machines die erbij zijn gekomen, hebben we het drukker dan ooit en zijn we moe. Velen snakken naar een bestaan waarin niet louter de economische eisen van de kloktijd gelden', aldus Hermsen.

Kloktijd moet terug worden gebracht naar een handige tool

Kloktijd is wel belangrijk, maar het zou slechts 'het gebruiken van tijd voor de praktische zaken van je leven' moeten zijn, stelt Eckhart Tolle op zijn beurt. Kloktijd is handig en moet je ook als zodanig inzetten. Maar zodra kloktijd meer psychologisch van aard wordt gaat het mis. Wanneer je de kloktijd gebruikt om vast te blijven zitten in het verleden, jezelf kwalijk te (blijven) nemen wat je in het verleden hebt gedaan, alles te baseren op hoe het vroeger ging of hoe je het in de toekomst wilt, verandert de kloktijd in psychologische tijd. De kunst is om je slechts zijdelings bewust te zijn van tijd en die alleen handig in te zetten. Maar de kern moet in het huidige moment, in het Nu, blijven.

Je kunt voor jezelf een doel bepalen en daar een deadline in de tijd aan hangen, maar je moet de waarde toekennen aan de stap die je op dit moment zet en daar al je aandacht aan geven.

Tijd zit in jezelf

Tijd is dus een begrip met een omvangrijke definitie, die ik hier niet volledig naar voren heb gebracht. Wat ik slechts wil aangeven is, dat tijd datgene is dat je er zelf aan toekent. De tijd kan voor jou snel gaan en op een ander moment langzaam, maar zolang je de tijd in jezelf ervaart en de klok niet een leidende rol geeft, leef je bewust. En reken maar dat hoe bewuster je leeft, hoe meer het voelt alsof je (veel) tijd hebt!

Een mooi verhaal over tijd – tijd overhouden:

Goedendag, zei de kleine prins.
Goedendag, zei de koopman.

Hij was een handelaar in verfijnde pillen die de dorst konden lessen. Je slikte er daar een per week van en dan voelde je geen behoefte meer om nog iets te drinken.

Waarom verkoop je die? vroeg de kleine prins.
Ze betekenen een grote tijdsbesparing, zei de koopman, deskundigen hebben dat berekend. Je spaart er drieënvijftig minuten per week mee uit.

En wat doe je dan in die drieënvijftig minuten?
- Wat je zelf maar wilt?

Ik zou, zei de kleine prins,als ik drieënvijftig minuten over had, daarin heel rustig naar een waterbron lopen …

De kleine Prins,
Antoine de Saint-Exupéry

Vertraag de tijd, verveel je eens

Vervelen klinkt als saai, als iets dat je niet wilt. Maar je af en toe vervelen is juist goed. Niets doen maakt je geest vrij voor nieuwe impulsen en de leegte die ontstaat is noodzakelijk voor creativiteit.

Dus: niet alleen maar snel, snel, snel, maar juist even stilstaan,
dat doet je goed.

Twee vormen van verveling

Er zijn twee soorten van verveling: de ene is verveling die je 'opgelegd' wordt. Zoals bijvoorbeeld het wachten bij de dokter. De andere vorm van verveling ontstaat vanuit je eigen vrije wil: je durft het aan even 'leeg te worden', even niets te doen, even niets te willen. Je hoeft niets en bepaalt dat helemaal zelf. Die laatste vorm van verveling is goed voor je: neem zo nu en dan eens even de tijd om je te vervelen. Durf alles even los te laten, durf te luieren!

Extra tijd

Hoewel de tweede vorm van verveling het beste werkt om je geest echt leeg te laten, hoef je de eerstgenoemde vorm niet te laten voor wat hij is. Je kunt met die 'opgelegde verveling' ook zeker wat doen. Probeer de tijd die je 'als zonde van de tijd' en 'opgelegd' ervaart eens geheel los van de situatie waarin die verschijnt, te zien. Probeer de tijd die je moet wachten in een wachtkamer, op het station of waar dan ook, eens als extra tijd te erkennen: het is een moment waar je (nog) even niets moet, waar je nog even rustig helemaal niets moet! Merk eens op hoe rustig je dan wordt en hoe het leven je dan juist alle tijd geeft. Ineens is daar de dokter of de trein al. Dat wachten duurde helemaal niet zo lang!

Actief niets doen

Ooit schreef de Romeinse stocijnse denker en staatshoofd Cato: "Nooit is de mens actiever dan wanneer hij niets doet." Pas als je rust en ervaring van een innerlijke tijd – de eigen ervaring van tijd (dus niet de kloktijd die simpelweg abstract is) – ervaart, kan je geest tot nieuwe inzichten komen.